Prisoner: rauwe Deense miniserie volgt bewakers in een mannengevangenis

Het ‘verklikkersschavot’, zo luidt de bijnaam van het fornuis in de keuken van een cellenblok in het Deense gevangenisdrama Prisoner. Bewaker Henrik (David Dencik) deelt dit ‘weetje’ opvallend onbewogen met zijn nieuwe collega Samir (Youssef Wayne Hvidtfeldt) terwijl hij hem rondleidt door de verouderde penitentiaire inrichting waar hij gaat werken. Henriks opmerking is een van de kale, gespierde gevangenen die staat te koken niet ontgaan. Vanachter de dampende pan die op het verwarmingsplaatje staat, kijkt de man met een klein glimlachje naar de twee geüniformeerde mannen. Het is alsof hij de nieuwe cipier uitdaagt om zelf te bedenken waarom dit fornuis het verklikkersschavot wordt genoemd. Daar komt Samir overigens al snel achter als hij voor het eerst mag proberen een slachtoffer dat vastgebonden is aan de gloeiendhete plaatjes los te maken.

Het rauwe Prisoner windt er geen doekjes om: het Deense gevangeniswezen is bruut. Geweld ligt overal op de loer. Racisme en discriminatie tieren welig (bewaker Henrik duidt de gevangenen met een islamitische achtergrond aan als ‘kebabs’ of ‘tulbanden’). En een potje darten kan levensgevaarlijk eindigen. Of zoals gedetineerde Benji (Gustav Dyekjær Giese) zegt: ‘Het is hier een jungle.’ Een plek waar het recht van de sterkste geldt. En de sterkste is – dat wordt ook al direct duidelijk – niet altijd de cipier, ondanks zijn wapenstok en pepperspray.

‘Ze noemen ons hufter, hoerenjong of vuile nazi,’ vertelt Henrik tijdens de kennismaking met Samir dan ook wanneer de nieuweling aangeeft dat hij graag Sammi genoemd wil worden. Niet veel later adviseert de oude rot zijn nieuwe collega om altijd met een rinkelende sleutelbos de gevangenisvleugels binnen te lopen, zodat de gedetineerden voldoende tijd hebben om hun drugs op te bergen. Dat scheelt gedoe, zo legt Henrik uit. ‘Hasj levert rustige gevangenen op.’ En wanneer een nerveuze, welgestelde man na zijn veroordeling voor fraude wordt ingeboekt en informeert of het klopt dat nieuwe gevangenen vernederd en in elkaar geslagen worden, vraagt Miriam (Sofie Gråbøl, bekend van The Killing) hem of hij via zijn vrouw aan geld kan komen. ‘Betaal een sterke kerel om je te beschermen,’ adviseert ze hem. ‘Zoeken hoeft niet, hij vindt jou wel.’ Op de terechte vraag of zij en haar collega’s zijn veiligheid niet zouden moeten garanderen, reageert de cipier wijselijk niet.

De vergelijking met het eerste seizoen van de Britse serie Time – met Sean Bean en Stephen Graham in de hoofdrollen – ligt voor de hand, zeker op basis van de hiervoor beschreven scène. Bean speelt immers een zachtaardige leraar van middelbare leeftijd die plots moet zien te overleven in een gewelddadige omgeving. Maar waar Time evenveel aandacht aan de gevangenen besteedt als aan het personeel dat met rinkelende sleutelbossen door de gangen loopt, gaat het in Prisoner vooral om de bewakers. Mensen die, ook al kunnen ze na hun dienst uit de kille cellenblokken ontsnappen, stuk voor stuk gevangen zitten in hun eigen sores.

Zo paradeert Henrik als een haantje-in-uniform door de gevangenis, maar zijn nieuwbouwhuis zit vol schimmel en hij liegt tegen zijn vrouw over wat hij in zijn vrije tijd uitvoert. Miriam benadrukt voortdurend dat alle werkzaamheden volgens het boekje moeten verlopen en ze hekelt Henriks aanpak, maar ondertussen dreigt ze, opnieuw, betrokken te raken bij de problemen van haar volwassen zoon, die kampt met een verslaving. Gevangenisdirecteur Gert (Charlotte Fich) is een vrouw die zich zo hard en resoluut opstelt dat Henrik haar ‘de heer des huizes’ noemt, maar buiten de gevangenismuren weet ze zich geen raad met de toegenomen zorg voor haar dementerende echtgenoot. En Sammi, die ogenschijnlijk vol goede bedoelingen en tomeloze energie aan zijn nieuwe baan begint – hij wil het verschil maken in de levens van deze ontspoorde mensen, vertelt hij zijn baas op zijn eerste dag – wordt in zijn kale flatje enkel opgewacht door een vogel.

De druk op het personeel wordt nog eens extra opgevoerd wanneer de gevangenis met sluiting bedreigd wordt. Omdat men elders in Denemarken een nieuwe, hypermoderne inrichting bouwt, zal een oudere instelling het veld moeten ruimen, vertelt Gert in vertrouwen. De komende maanden zullen controleurs bepalen welke van de drie verouderde complexen moet verdwijnen. Om te laten zien dat haar gevangenis naar behoren werkt, besluit Gert een nultolerantiebeleid in te voeren. Dit betekent ook dat het aantal inspecties van de cellen opgeschroefd wordt, want, zo redeneert ze: hoe meer drugs, wapens en telefoons er gevonden worden, hoe beter. ‘Het is nu menens.’

Het doorzoeken van de cellen wordt geleid door Henrik, die echter een dealtje heeft met Panik (Dan Boie Kratfeldt), een gespierde gevangene die de scepter zwaait over meerdere blokken. En omdat Paniks afdeling buiten schot blijft, is de vangst na een eerste controlerondje mager. ‘Een tandenborstel en wat hasj?’ constateren de controleurs daarop wantrouwend. ‘Wordt hier niet gesmokkeld of kunnen jullie het niet vinden?’ Het illustreert perfect hoe corrupt het gevangeniswezen eigenlijk is.

De Deense titel van de reeks is Huset, wat ‘het huis’ betekent, de term waarmee het personeel naar de gevangenis verwijst. ‘Het huis wint altijd,’ zegt Gert regelmatig, met name wanneer ze haar werknemers eraan wil herinneren dat zij de overhand hebben in het gebouw. Dat het nooit echt overtuigend klinkt realiseert ze zich zelf vermoedelijk ook wel, want in dit huis wint niemand.