De aangrijpende miniserie Time toont een falend gevangeniswezen

Een van de eerste lessen die Mark Cobden (Sean Bean) leert in de gevangenis, is dat de vraag ‘wat doe je?’ niet betekent ‘wat ben je aan het doen?’ maar ‘hoe lang moet je zitten?’.  

‘Vier jaar,’ laat hij zijn celgenoot Bernard (Aneurin Barnard) in het aangrijpende BBC-drama Time desgevraagd weten. ‘Voor roekeloos rijgedrag.’ ‘Vier jaar voor roekeloos rijgedrag?’, zegt deze verrast. ‘Je hebt iemand vermoord, dus?’ Mark, een middelbare schoolleraar met een drankprobleem, zwijgt, maar zijn gezicht vol schaamte en schuld spreekt voor zich. ‘Hoe lang moet jij?’, vraagt hij dan maar. ‘Tien’ ‘Waarvoor?’ ‘Moord.’ Bernard zegt het zonder een spier te vertrekken. ‘Wie heb je vermoord?’, vraagt Mark. Een nerveus lachje ontsnapt zijn lippen. ‘Mijn vader,’ zegt Bernard koeltjes. 

De tweede les die Mark leert, is dat het leven in de gevangenis onvoorspelbaar en gewelddadig is. Nog voor de lunch op zijn eerste dag in HMP Craigmore, waarbij HMP staat voor Her Majesty’s Prison, wordt zijn celgenoot al door bewakers in oproeruitrusting verwijderd omdat hij een gevaar voor zichzelf vormt. ‘Je komt er slecht in en gaat er erger uit,’ had Bernard even daarvoor nog gezegd over de gevangenis. 
   
Time, dat uit vier afleveringen bestaat, werd door de Britse pers omschreven als ‘moeilijke maar essentiële tv’. Een term waar acteur Stephen Graham, die de strenge maar rechtvaardige bewaker Eric McNally speelt, wat moeite mee heeft, zo liet hij tijdens een digitaal vraaggesprek eerder deze zomer weten. ‘Hoe heet die succesvolle Netflix-serie ook alweer, Bridgerton? Die is niet moeilijk om te kijken, nee. Maar weet je waarom dit wel lastig is? Omdat het je woonkamer inkomt en je dwingt om naar een samenleving te kijken waar je zelf ook deel van uitmaakt.’ En het is hard nodig om naar het Britse gevangeniswezen te kijken, meent Graham. ‘Ik denk daarom niet dat ik het had willen maken als het niet moeilijk was om naar te kijken.’

Dat Time geen makkelijke zit is, komt niet zozeer door overmatig gebruik van geweld – al is dat ook alom aanwezig in HMP Craigmore – maar door de menselijkheid waarmee de gevangenen worden geportretteerd. Het vormt een scherp contrast met het harde, onpersoonlijke en vooral ontoereikende beleid in de penitentiaire instelling. Gevangenen die duidelijk mentale zorg nodig hebben, zoals Bernard, kunnen dit niet krijgen. En wanneer één van de inzittenden een kleurplaat van zijn dochtertje ontvangt, krijgt hij van de bewakers enkel een zwart-wit kopie – het origineel is vernietigd omdat het doordrenkt met drugs kan zijn. 

De indrukwekkende miniserie werd geschreven door Jimmy McGovern, een van Engelands meest gewaardeerde scenarioschrijvers. McGovern weet al sinds de jaren tachtig, toen hij regelmatig schrijfworkshops in gevangenissen gaf, dat hij ooit iets over het Britse gevangeniswezen zou schrijven. ‘Ik ben altijd op zoek naar verhalen, en de gevangenissen zitten vol verhalen.’ Toch is de voornaamste reden voor zijn fascinatie persoonlijk, zegt hij tijdens het vraaggesprek. Als zijn leven maar iets anders was gelopen, had hij zomaar een van de mannen kunnen zijn waar hij nu over schrijft. ‘Ik was ook ooit jong en mager, en ik heb ook een aantal stoute dingen gedaan.’ Maar McGovern had geluk. 

Geluk dat Mark, net als een aanzienlijk deel van de inzittenden met wie hij de gevangenisvleugel deelt, niet had. Hun verkeerde beslissingen leidden wel tot verwoeste levens. Binnen én buiten de gevangenis. In een emotionele scène in de eerste aflevering, krijgt Mark voor het eerst bezoek van zijn ouders. De troosteloze ruimte waar hij en andere gevangenen wachten op hun geliefden, wordt in één klap warm wanneer de vaders en moeders, vrienden, echtgenotes en kinderen binnen komen. Maar wanneer het bezoek na korte tijd weer moet vertrekken, blijven de gevangenen achter. Wederom alleen, met enkel een kille cel in het vooruitzicht, een loodzwaar schuldgevoel dat op hun schouders drukt en de constante herinnering aan wat ze hebben gedaan als gezelschap.