Thomas Vinterberg over miniserie Families Like Ours: ‘Het is een rampenfilm in slow motion’

In de zevendelige serie Families Like Ours staat Nederland onder water en is het land bankroet, omdat we te lang dachten dat we de stijgende zeespiegel konden tegenhouden. Maar daar gaat de reeks niet over. De Nederlandse situatie is een voetnoot, een bericht op de televisie. Deze serie werd namelijk geschreven en geregisseerd door Thomas Vinterberg (Festen, Jagten, Druk) en die komt uit dat andere vlakke land in Europa, Denemarken. Dus volgen we in Families Like Ours een half dozijn Deense personages die op de vlucht zijn voor het wassende water.

Als de serie begint heeft de Deense regering net besloten dat het land dicht gaat en de bevolking gefaseerd over de hoger gelegen landen in Europa moet worden verdeeld. Ben je arm dan ga je naar het voormalige Oostblok, ben je rijk dan kun je je misschien een plekje verwerven in Frankrijk of Engeland.

Families Like Ours beleefde zijn wereldpremière afgelopen september op het filmfestival van Venetië, waar we spraken met Vinterberg.

Omdat ik uit Nederland kom ben ik toch benieuwd: heeft u bij het schrijven nog nagedacht over wat we hier allemaal verkeerd hebben gedaan of ging het u alleen om Denemarken?
Thomas Vinterberg: ‘Mijn belangrijkste gedachte was: hoe maken we dit plausibel? Hoe vertel je zoiets realistisch? We keken naar de kaart en zagen dat Nederland acht meter onder de zeespiegel ligt. Het ligt dan ook voor de hand dat jullie als eersten door de oceaan worden aangevallen, wat de beslissing in Denemarken alleen nog maar urgenter maakt omdat we aan Nederland hebben kunnen zien dat een ramp onvermijdelijk is. In de serie hebben we gelukkig nog even de tijd om te reageren. Daarom omschrijf ik Families Like Ours vaak als een rampenfilm, maar dan in slow motion.’

De stroom asielzoekers gaat nu de andere kant op.
'Ik hoop niet dat de serie wordt opgevat als een politieke provocatie, want zo is het niet bedoeld. We trekken bijvoorbeeld geen parallellen tussen deze uittocht en die van de Syrische vluchtelingen. We volgen zeven personages die hun cultuur, hun land, hun taal en elkaar moeten opgeven. Hoe gaan ze daar mee om? Hoeveel veerkracht hebben ze? Ik stel geen politieke, maar existentiële vragen. Overigens was ik erg trots toen een eerdere film van mij, Jagten [over een crècheleider die valselijk beschuldigd wordt van seksueel misbruik, red.], op een gegeven moment van de culturele katernen in de krant verhuisde naar het politieke gedeelte en naar de opiniepagina’s. Als dat bij deze serie ook gebeurt, prima, maar dat heb ik niet in de hand. Dat is aan jullie.’

De nadruk in de serie ligt op familie, wat het bijna de anti-Festen maakt.
‘Vind je? Daar had ik nog niet zo over nagedacht, maar misschien heb je wel gelijk. In Festen [over een familiediner dat verschrikkelijk uit de hand loopt wanneer een pijnlijk geheim wordt onthuld, red.] wordt een hele familie in een hotel gepropt, terwijl die in de serie juist uit elkaar getrokken wordt. Familie speelt in mijn films sowieso vaak een rol. Waarschijnlijk omdat ik er zelf nooit een gehad heb. Niet echt in elk geval. Ik hield van mijn vader en moeder, maar ik groeide op in een commune, waar het hele idee van familie was afgeschaft.’

U bent getrouwd en uw vrouw speelt ook mee in de serie. Op de persconferentie vertelde ze dat ze niet alleen acteert, maar ook dominee is. Speelt religie daarom een grote rol in Families Like Ours?
‘Religie speelt inderdaad een grote rol in de serie en in mijn leven. Juist omdat ik niet geloof. Ik ben een twijfelaar, maar ik zou graag geloven. Misschien kun je als je maanden over de oceaan zwerft in een boot vol mooie mannen wel verliefd worden op een van hen. Simpelweg omdat je zo dicht op elkaar zit. Daarom zit ik ook dicht op het geloof, want daar zou ik maar wat graag verliefd op worden. In diezelfde commune waar ik het zojuist over had zaten vooral academici, en die vertelden me altijd dat er niet meer tussen hemel en aarde is, maar minder. Zo zit ik nog steeds in elkaar, maar ik zou willen dat het anders was.’

Het kloppende hart van de serie is de negentienjarige Laura. Waarom koos u haar als het centrale personage?
‘Ik had al voor haar gekozen toen tijdens het schrijven mijn dochter overleed [Ida Vinterberg kwam op negentienjarige leeftijd door een auto-ongeluk om het leven, red]. Dus daarna werd dat personage me nog dierbaarder. Ze is de jeugd en dus de toekomst, maar ze is ook heel anders dan de meeste tieners tegenwoordig. Die vragen zich bij een relatie af hoe ze er zelf beter van kunnen worden. Wat het toevoegt aan hun leven, terwijl de Bijbelse opvatting over liefde tegenovergesteld is: hoe kan ik het leven van de ander beter maken? Wat kan ík geven? Die vorm van liefde lijkt wel vergeten. We hebben de serie verschillende keren aan een testpubliek laten zien en heel vaak snapten de mensen niets van Laura’s keuzes. Waarom volgt ze haar moeder naar Roemenië en gaat ze niet naar haar mooie vriendje Elias in Parijs? Het publiek werd bijkans gek van Laura’s onzelfzuchtige keuzes.’