Die Zweiflers: tragikomische miniserie over Joodse familie in Frankfurt

‘We zouden wel gek zijn als we dit bod afslaan. Het gaat nu niet om romantiek, dit is business!’

‘Maar wat zijn we zonder de zaak? Niets!’

Tijdens dit gesprek in de openingsscène van de zesdelige Duitse serie Die Zweiflers zullen veel mensen onwillekeurig even moeten denken aan Succession. Pater familias Symcha Zweifler (Mike Burstyn) kondigt aan dat het mooi is geweest met het familiebedrijf, dochter Mimi (Sunnyi Melles) is woedend en de kleinkinderen reageren geagiteerd of gelaten. Is dit het nieuwste drama over een disfunctionele familie die verscheurd wordt door een conflict over een familiebedrijf en een erfenis?

Het antwoord is: ja en nee. De aspiraties van showrunner David Hadda – die vorig jaar de prijs won voor beste serie op festival Cannesseries – reiken namelijk verder. Naar eigen zeggen wilde hij met zijn tragikomische serie vooral een ‘Joodse Sopranos’ maken: een ambitieus drama over meerdere generaties van een Joodse familie in het Frankfurt van nu, waarbij het verleden nooit ver weg is.

Vorig jaar vertelde Hadda, een Duitse filmmaker met Joods-Poolse wortels, in een interview met Variety: ‘We wilden het perspectief veranderen, dus het verhaal niet vertellen vanuit de slachtoffers in Duitsland, maar vanuit een Joodse patriarch en Holocaustoverlevende die alles – en iedereen – is verloren en vervolgens terugkeert om zijn leven weer op te bouwen. Die insteek gaf me inspiratie.’

En hoewel de Joodse achtergrond van de personages wel degelijk een grote rol speelt – met thema’s als antisemitisme, traditie, religie en de blijvende impact van de oorlog – is dit toch vooral een familiedrama over allerlei thema’s die we kennen uit andere series. Denk aan vroegere misstappen, ongewenste zwangerschappen en verstoorde onderlinge verhoudingen.

Dat het opzetten van het familiebedrijf – een goedlopende restaurantketen – niet helemaal koosjer is verlopen, zien we namelijk ook in Die Zweiflers. Zo krijgt de hoogbejaarde Symcha in aflevering 1 bezoek van een oude bekende die net uit de gevangenis komt en hem wil chanteren met iets uit het verleden dat mogelijk te maken heeft met de lokale prostitutie.

De andere familieleden hebben hun zaken niet per se beter op orde. Oudste kleinzoon Samuel (Aaron Altaras) heeft chef Saba (Saffron Coomber) zwanger gemaakt na hun eerste date (de vraag of zij zich moet bekeren tot het jodendom speelt ook een belangrijke rol). Zijn jongere broer Leon (Leo Altaras, ook in het echte leven Aarons broer) is een ietwat losgeslagen kunstenaar die graag provoceert. Zus Dana (Deleila Piasko) is vertrokken naar Israël en belt daarom vaak via Zoom.

De ellende begint pas echt als Symcha in de eerste aflevering aankondigt dat hij het familiebedrijf van de hand wil doen. Zelf zal hij alleen plaatsnemen in de raad van toezicht. De timing kan volgens hem niet beter, want het imperium doet uitstekende zaken. De mogelijke overname leidt echter tot onrust, zeker aangezien de familie toch al gebukt gaat onder trauma en onderdrukte emoties.

Hoewel showrunner Hadda zelf opgroeide in de Joodse gemeenschap van Frankfurt wil hij niet spreken van een autobiografische serie. Als Variety hem vraagt hoeveel van het verhaal op zijn eigen leven gebaseerd is, antwoordt hij grappend: ‘34,7 procent! Nee, het is fictief, maar ik heb wel veel herinneringen aan collega’s, vrienden en familieleden en anekdotes in de serie gestopt. In die zin is het misschien autobiografisch op emotioneel niveau.’

Bovendien wil Hadda kijkers een ander beeld van de Joodse gemeenschap in Duitsland voorschotelen dan ze gewend zijn. Dit zorgde er ook voor dat sommige acteurs na aanvankelijke twijfels alsnog aan boord kwamen. Hoofdrolspeler Aaron Altaras (eerder onder meer te zien in Unorthodox), eveneens in gesprek met Variety: ‘Omdat veel Joodse films en series over dode of neurotische mensen gaan was ik in eerste instantie niet geïnteresseerd. Maar toen dacht ik: misschien kunnen we concentratiekampen en Woody Allenachtig gedoe eindelijk een keer achterwege laten. Ondanks onze verschillen zijn we tenslotte allemaal mensen. Deze serie bood een uitgelezen kans om alle facetten van het Joodse leven te belichten en iedereen te laten zien dat we dezelfde problemen hebben.’

Tegen de Amerikaans-Joodse digitale krant The Forward vertelde Hadda: ‘Bij veel Duitse series over Joodse mensen, in welk genre dan ook, voelde ik me nooit echt vertegenwoordigd. De personages waren niet echt en de taal die ze spraken ook niet.’ Daarom moet Die Zweiflers een authentiek inkijkje zijn in het leven van Joodse mensen in Frankfurt. Volgens Guli Dolev-Hashiloni, die onderzoek doet naar het Joodse leven in Frankfurt na de Tweede Wereldoorlog, is dat goed gelukt. ‘In films en series bestaat de neiging om Joden die nu in Duitsland leven af te schilderen als culturele nazaten van Freud, Einstein en al die andere erudiete Duitssprekende Joden die al honderden jaren in Duitse steden wonen,’ zei hij tijdens een interview met Forward. ‘Maar deze serie is realistisch en laat zien waar Duitse Joden werkelijk vandaan komen.’

Daarmee is Die Zweiflers – meer nog dan een Joodse Sopranos – vooral een fascinerend portret van een gemeenschap, een gemeenschap die nog altijd gebukt gaat onder een traumatisch verleden, maar ook in het heden met allerlei uitdagingen te kampen heeft. Dit betekent echter niet dat de familieleden zonder zonden zijn. Integendeel, ze zijn stuk voor stuk gemankeerd, soms zelfs op het bedenkelijke af, maar dat is een les die The Sopranos ons heeft geleerd: met gelaagde personages kun je veel makkelijker meeleven dan met eendimensionale helden.