De succesformule en het nalatenschap van Stranger Things

We hebben er even op moeten wachten, maar nu is het er dan toch: het vijfde en laatste seizoen van Stranger Things. In november verschenen de eerste vier afleveringen, op eerste kerstdag volgen er nog drie en op oudejaarsdag komt de grote finale uit. Het moge duidelijk zijn: Stranger Things sluit knallend af. Het begon allemaal in 2016, als een droomproject van de door jarentachtigfilms geobsedeerde tweelingbroers Matt en Ross Duffer. De combinatie van invloeden en stijlen wekte de interesse van streamingdienst Netflix, die toen al behoorlijk aan de weg timmerde en driftig op zoek was naar een eigen monsterhit. Het duo pitchte de serie met beelden en muziek uit klassiekers als E.T., A Nightmare on Elm Street, Hellraiser en Poltergeist. De invloed van Steven Spielberg was duidelijk zichtbaar, maar de belangrijkste inspiratiebron was Stephen King. Niet voor niets bestonden de audities voor de jonge acteurs uit scènes uit jarentachtigklassiekers én uit de Kingverfilming Stand by Me.

Bij Netflix zal destijds niemand vermoed hebben dat Stranger Things een van hun grootste seriesuccessen ooit zou worden, maar het eerste seizoen brengt daar meteen verandering in. De perfecte mix van eightiesnostalgie, monsterplezier en tieners-op-hun-fietsjes-tegen-de-wereld pakt perfect uit. Wat begint als een experiment van twee filmnerds groeit uit tot een enorme hit, die met het eerste seizoen achttien Emmynominaties in de wacht sleept.

Wie het eerste seizoen van Stranger Things nog eens terugkijkt, ziet een serie die qua schaal en productie nauwelijks te vergelijken is met latere seizoenen. In het begin is alles nog betrekkelijk klein gehouden. Natuurlijk, er zijn indrukwekkende monsters en vrij veel personages, maar de nadruk ligt toch vooral op de vier vrienden.

Een kleine tien jaar later is de reeks in elk opzicht uit haar voegen gegroeid. De cast is dermate uitgedijd dat hij voortdurend opgedeeld moet worden in groepjes om de plot overzichtelijk te houden en het monsterspektakel gaat eveneens van groot en groter naar grootst.

Ook typisch voor deze ‘blockbusterisering’: naarmate de serie vordert worden de afleveringen steeds langer. De vierde seizoensfinale duurt maar liefst tweeënhalf uur, wat aangeeft dat het onderscheid tussen film en televisie steeds kleiner is geworden. En aangezien zo ongeveer alles tegenwoordig een event moet zijn, wijkt Netflix af van het bingemodel door het slotseizoen verspreid over Thanksgiving, kerst en oud en nieuw uit te brengen. De laatste aflevering verschijnt in Amerika zelfs in sommige bioscopen: Stranger Things is het tv-scherm ontgroeid.

Vaak worden nieuwe sterren via de televisie geïntroduceerd. En hoewel kindacteurs niet altijd een glanzende carrière tegemoet gaan, is Stranger Things een belangrijke springplank gebleken. Millie Bobby Brown (Eleven) speelt hoofdrollen in grote Netflixfilms als Enola Holmes en The Electric State, Joseph Quinn (Eddie) werd acteur in blockbusters als The Fantastic Four en Gladiator II, en ook Joe Keery (Steve), Sadie Sink (Max), Finn Wolfhard (Mike) en Maya Hawke (Robin) zijn inmiddels gewaardeerde film- en serieacteurs. Dus al zullen we de personages na deze reeks moeten missen, van de acteurs zijn we de komende decennia vermoedelijk nog niet af. Een pluim voor de casting director.

Niet alleen lanceerde Stranger Things nieuwe sterren, de serie bleek ook te werken als een soort defibrillator. Zo zat de carrière van Winona Ryder – een grote filmster in de jaren tachtig – niet bepaald in de lift, totdat ze de rol van moeder Joyce kreeg aangeboden. En David Harbour was hooguit te zien in kleine schurkenrollen, maar hij kreeg nooit de kans om meer te laten zien. De antiheldenrol van sherriff Hopper bleek precies het zetje dat hij nodig had. Ook lieten de Duffers geen kans onbenut om acteurs in te huren die vooral in de jaren tachtig furore maakten, zoals Paul Reiser, Matthew Modine, Robert Englund en – in het laatste seizoen – Terminator-ster Linda Hamilton.

Zomaar een scène uit het vijfde seizoen van Stranger Things: een keurig gezin wordt thuis aangevallen door een bloeddorstig monster en uit de radio klinkt ‘Fernando’ van Abba. ‘There was something in the air that night’, maar een gelukkig gesternte was het in dit geval niet, want ook een hernieuwde populariteit van het liedje bleef uit. Eerder bewees Stranger Things echter hoe groot de culturele invloed van de serie was. Het bekendste voorbeeld blijft natuurlijk ‘Running up That Hill’ van Kate Bush, dat een cruciale rol speelt in het vierde seizoen, met als gevolg dat het nummer in de toekomst wellicht eerder geassocieerd zal worden met de serie dan met de artiest. En probeer die bezwerende synthesizermuziek uit het Stranger Things-intro ooit nog maar eens te vergeten: alsof je een videospeelhal uit de jaren tachtig binnen wandelt.

Dat we nu aan het terugblikken zijn, betekent overigens niet dat we de reeks definitief adieu kunnen zeggen. Integendeel, we zijn nog lang niet van Stranger Things af. De moederserie mag dan stoppen, maar de franchise blijft bestaan. In Londen en New York loopt al enige tijd een theatervoorstelling, volgend jaar komt Netflix met de animatieserie Stranger Things: Tales from ‘85 en de gebroeders Duffer zijn betrokken bij een mysterieuze spin-offreeks.

Dat de Duffers zelf inmiddels een deal hebben gesloten om voor Paramount bioscoopfilms te gaan ontwikkelen, zal weinig verbazing wekken. In vijf seizoenen groeide Stranger Things uit tot een blockbusterproductie die bijna te groot werd voor televisie.

De nalatenschap is dan ook indrukwekkend. Stranger Things gooide allerlei klassiekers zo succesvol in de blender dat de reeks zelf ook een klassieker is geworden. En hoewel we de charme van dat bescheiden eerste seizoen gaandeweg wel wat gingen missen, blijft dit een van de prettigste recyclingoperaties van de afgelopen jaren.