Het laatste seizoen van Succession: extreme rijkdom was nog nooit zo onaantrekkelijk

Er zijn rijke mensen, en er zijn extreem rijke mensen. Of zoals Roman Roy (Kieran Culkin) de twee categorieën op z’n Romans omschrijft in het tweede seizoen van Succession: je hebt het ‘zielige klootzak met een strandhuis op de (Martha’s) Vineyard’-rijk en het ‘fuck you, ik geef geen donder om klimaatverandering, ik zit in Nieuw-Zeeland met mijn eigen privéleger’-rijk. Hijzelf valt, net als de rest van zijn familie, zonder twijfel in de laatste categorie. 

Succession is een van de meest besproken (en gememede) series van de afgelopen jaren. Naar het vierde en laatste seizoen dat maandag 27 maart begint, wordt al tijden enorm uitgekeken. En na het zien van de eerste vreselijk grappige en scherpe aflevering durven we nu al te voorspellen dat het waarschijnlijk niemand zal tegenvallen. Het is fijn om de serie over de genadeloze mediamagnaat Logan Roy (Brian Cox) en zijn kinderen Kendall (Jeremy Strong), Shiv (Sarah Snook), Connor (Alan Ruck) en Roman weer terug te hebben. En toch zal geen kijker willen ruilen met een van deze Roys, of hun aanhang. Ondanks dat ze allemaal reizen per privéjet en helikopter. Vakanties vieren op luxueuze jachten of in Toscaanse villa’s. En penthouses bewonen aan de Upper East Side van Manhattan. Nog nooit was het beeld van extreme rijkdom zo onaantrekkelijk als het in HBO-serie Succession is.

Lange tijd was de levensstijl van de rijksten der aarde iets om je op televisie aan te vergapen. Hun mooie huizen, dure kleding en luxe vakanties riepen verlangen op en maakten begerig: van de designerschoenen van Carrie ‘Sex and the City’ Bradshaw tot het prachtige strandhuis van Reese Witherspoons personage in Big Little Lies.

Maar de afgelopen jaren is de toon in veel series over superrijke één procent veranderd, met het door de Brit Jesse Armstrong geschreven Succession, dat in 2018 begon, voorop. Want in plaats van dat we ons vergapen aan de vermogenden en meeleven met hun sores lijken we ons nu eerder te verkneukelen om mensen die alles hebben. Vooral wanneer ze, ondanks al dat geld en hun privileges, niet over een ruggengraat, een moreel kompas of enige intelligentie blijken te beschikken.

Zo stak Armando Iannucci in comedyserie Avenue 5, dat helaas door HBO na twee seizoenen werd stopgezet, de draak met de Jeff Bezossen van deze wereld door van een van de hoofdpersonen een ongelooflijk domme miljardair te maken met een fallusvormig ruimtecruiseschip (de serie speelt in de toekomst). En schrijver Mike White stopt de luxueuze resorts in HBO-serie The White Lotus elk seizoen vol met zelfingenomen, toxische en niet bijster schrandere mensen. Rijkeluiszoontjes die zo gewend zijn om te krijgen wat ze willen dat ze hun eigen huwelijksreis verpesten, erfgenamen die zo vol van zichzelf zijn dat ze niet doorhebben hoe beroerd ze anderen behandelen (of zelf behandeld worden), maar bovenal mensen die er nooit bij stil hebben gestaan dat er ook een wereld bestaat waarin ‘gewone’ mensen leven.

In een veelbesproken scène uit seizoen 2 van The White Lotus voeren twee stellen op een zonnig terras een gesprek over de wereldproblematiek. Als een van de vrouwen aangeeft dat ze slecht slaapt omdat de wereld in brand staat, stelt de andere vrouw haar gerust. ‘Nee joh! De wereld eindigt niet,’ zegt ze monter, om eraan toe te voegen: ‘Eerlijk gezegd kijken wij allang niet meer naar het nieuws. Ze willen je gewoon bang maken.’
Een opmerking die vergelijkbaar is met de ‘ik-geef-geen-donder-om-klimaatverandering’-observatie van Roman Roy in de tweede reeks van Succession.

Series als Succession en The White Lotus lijken ook te willen benadrukken dat deze steenrijke mensen sowieso niet bepaald benijdenswaardig zijn. Ze verkeren in een toxische omgeving en voelen zich vaak miserabel. Omdat de personages zich krampachtig vastklampen aan hun bezit en hun privileges – alles waarop ze in hun eigen ogen recht hebben – worden ze ronduit meelijwekkend.

Dit wordt met name in Succession versterkt door de cinematografie. The White Lotus zit boordevol oogstrelende shots van Hawaï en Sicilië, terwijl we in Succession opvallend veel tijd doorbrengen op troosteloze vliegvelden waar privévliegtuigen of -helikopters klaarstaan en in de zielloze vergaderruimtes van New Yorkse wolkenkrabbers waar de Roys bijeenkomen. Ruimtes die – doordat er vanuit de hand wordt gefilmd – niet groots en luxueus aanvoelen, maar benauwend. En zelfs als de locaties adembenemend zijn kiest men ervoor om Kendall met een koptelefoon op, afgezonderd van zijn familie, op het dek van een prachtige boot te zetten of hem een zenuwinzinking te bezorgen naast de vuilnisbakken op het stoffige grindpad bij de fraaie Toscaanse villa.

Want, lijkt de serie te zeggen, met al dat geld kun je misschien best een privéleger inhuren om je te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, maar één ding is niet te koop. En dat jagen de Roy-kinderen nu al bijna vier seizoenen lang na. Dit is niet de ‘troon’, ofwel de hoogste positie binnen het imperium van Logan Roy, maar de goedkeuring van hun vader – en die zullen ze waarschijnlijk nooit krijgen.

Ook niet in het vierde seizoen, als we de trailer mogen geloven. Hierin vertelt Logan zijn kinderen bijna terloops dat hij van ze houdt, maar dat ze ‘geen echte mensen’ zijn. Een opmerking die past in een inmiddels eindeloze reeks beledigingen van de pater familias aan het adres van zijn kroost. In aflevering 5 van het tweede seizoen verzoekt hij zijn jongste zoon Roman in het bijzijn van andere mensen of hij niet zo hard wil lachen, omdat ze hem ‘niet bij een hyenafokkerij hebben opgepikt’. En in de slotaflevering van het eerste seizoen vraagt hij zoon Kendall of er iets is wat hij níet van zijn vader heeft gekregen. Het antwoord moet Kendall schuldig blijven, maar de vraag snijdt hem door de ziel.

‘Het is in wezen een liefdesverhaal tussen een vader en zijn zoon,’ vertelde acteur Jeremy ‘Kendall’ Strong toen we hem in 2018 spraken in New York, vlak voor het eerste seizoen van Succession uitkwam. ‘Eigenlijk is het enige wat Kendall motiveert het verlangen om gekoesterd te worden door zijn vader. Maar zoals Carl Jung zei: waar liefde ontbreekt, vult macht het vacuüm. En dat maakt deze familie zoals zij is.’

Dat Roy-kinderen ook niet op de liefde van hun moeder hoeven te rekenen – in het derde seizoen vertelt Lady Caroline Collingwood (Harriet Walter) haar dochter doodleuk dat ze achteraf gezien misschien beter honden had kunnen nemen – maakt het allemaal extra schrijnend. En extra grappig. Zoals we ook moeten grinniken om de miljardair die zich in Avenue 5 voortdurend belachelijk maakt en om de bevoorrechte mensen in de White Lotus-resorts die de ene na de andere uitglijder begaan.

Want in een tijd waarin de rijkste één procent nog rijker is geworden dankzij een pandemie, klimaatverandering wordt weggewuifd door overheden en bedrijven die er iets aan kunnen doen en een miljardair een socialemediaplatform koopt omdat hij vindt dat zijn eigen berichten te weinig mensen bereiken, is het fijn om je op de bank te verkneukelen om de allerrijksten. Ook al zijn ze dan fictief.