Hirokazu Kore-eda over Monster: 'De muziek is het echte hoofdpersonage'

‘Praat ik nu tegen echte mensen?’ De vertwijfelde moeder van de elfjarige Minato kan niet geloven dat het hoofd van de school waar haar zoon op zit, niet wil ingrijpen. Minato heeft tegen haar gezegd dat zijn leraar, Mister Hori, hem heeft geslagen en voor de klas een monster heeft genoemd. En het enige wat het schoolhoofd doet is diep buigen en excuses aanbieden. Maar het probleem aanpakken, ho maar. Terwijl iedereen toch kan zien dat Mister Hori het echte monster is?

Nou ja, als iets duidelijk wordt uit Monster, de nieuwe film van de Japanse meesterfilmer Hirokazu Kore-eda (1962), is het wel dat het heel moeilijk te bepalen is wie een monster is. Zo horen we in de film de geplaagde Minato en zijn vriendje Yori zichzelf monsters noemen, vindt Minato’s moeder Hori dus een monster, en noemt een collega van Hori de ouders van de leerlingen weer monsters.

Bovendien krijgen we in Kore-eda’s film ‘de waarheid’ vanuit drie verschillende oogpunten voorgeschoteld. Vanuit de beleving van Minato’s moeder, vervolgens door de ogen van Mister Hori, en tenslotte zoals Minato het zelf allemaal heeft beleefd. Zodat we uiteindelijk nog niet zeker weten wat de waarheid is, en wie het monster.

Monster ging vorig jaar mei in première op het filmfestival van Cannes, waar we spraken met Kore-eda. In tegenstelling tot zo’n beetje al zijn vorige films – Nobody Knows, Like Father, Like Son, After the Storm, Shoplifters, Broker – schreef Kore-eda het script voor deze film niet zelf.  Dat script werd geschreven door Yuji Sakamoto, die in Japan vooral bekend is als de auteur van tv-films en -series. Maar hoe maak je als regisseur het script van een ander persoonlijk? Kore-eda: ‘Het is nu drie jaar geleden dat ik het script onder ogen kreeg. In die periode hebben we dat script zo vaak uitgewisseld, besproken en aangepast dat het eerlijk gezegd op een gegeven moment net was alsof ik het zelf geschreven had.’

Geen wonder, want veel van de thema’s uit Kore-eda’s eerdere werk – gebroken gezinnen, ploeterende ouders, zoekende kinderen – zitten ook in Monster. Sakamoto had Kore-eda dan ook zelf aangewezen als de ideale regisseur van zijn script.

Door de drie verschillende oogpunten waaruit we naar de gebeurtenissen in de film kijken, wordt overduidelijk dat we nooit alle omstandigheden van een gebeurtenis kunnen weten. Waardoor je je als kijker gaat afvragen of de waarheid überhaupt kan bestaan. Voor Kore-eda is het dan ook meer een filosofisch begrip. ‘Als de waarheid al bestaat, dan zouden we die als mensen nooit kunnen kennen. Ook ik als filmmaker niet. Ik ben me er zeer van bewust dat ik in mijn films alleen mijn visie op de waarheid kan laten zien. Er gaat juist veel mis in deze film, omdat verschillende personages – met name de moeder van Minato – blijven vasthouden aan hun versie van de waarheid. En dat begint allemaal met het valse idee dat we kunnen weten wat de waarheid is.’

Door de vorm van de film, met zijn drie verschillende standpunten, ga je als kijker bijna als vanzelf daarover nadenken. Wat nog versterkt wordt door de fraaie, breekbare pianomuziek van componist Ryuichi Sakamoto (overigens geen familie van scenarioschrijver Yuji Sakamoto). Muziekliefhebbers kennen Ryuichi Sakamoto wellicht nog van zijn elektronische jaren 80-band Yellow Magic Orchestra, en filmliefhebbers van zijn prijswinnende scores voor bijvoorbeeld Merry Christmas Mr. Lawrence, The Last Emperor en The Revenant. Monster is Ryuichi’s laatste score geworden, want de Japanse componist overleed kort na de opnamen. Waarna Kore-eda de film aan hem heeft opgedragen. ‘Ik ben erg trots dat ik met hem heb mogen werken. De muziek is inderdaad heel belangrijk in deze film. Ryuichi schreef twee originele stukken voor de film en ik mocht ook nog twee stukken gebruiken van het album dat hij eind vorig jaar uitbracht. En hoewel die muziek niet specifiek voor de film geschreven is, resoneren de klanken in de film heel goed met de Sakamoto’s muziek. Voor mij was het in perfecte harmonie. Zelfs bij de scène met het schoolhoofd en Minato, waarin ze samen hun emoties wegblazen in een hoorn en een schuiftrompet. De klanken van die instrumenten zijn dissonant, maar creëren juist daardoor een prachtig emotioneel, elkaar versterkend effect. Toen ik de film voor het eerst in zijn geheel bekeken had, zag ik dat de muziek het echte hoofdpersonage van het verhaal was geworden.’

De ondertitel van de film is ‘Wie is het monster?’, en de geplaagde Minato en zijn vriendje Yori roepen dat ook de hele tijd tegen elkaar. Maar geeft de film uiteindelijk antwoord op die vraag? We leggen het voor aan regisseur Kore-eda. ‘De opzet van de film is om het publiek mee te nemen op die zoektocht naar het monster. Dat voert ons langs verschillende personages, maar ik hoop dat de zoektocht eindigt met een spiegel die aan het publiek wordt voorgehouden. Zodat de kijkers aan het eind van de film het monster dat ze in zichzelf hebben gecreëerd onder ogen kunnen zien.’