Gijs Naber over De pupil: 'Toen ik de uiteindelijke film zag schrok ik toch wel'

De op zijn club zeer gewaardeerde trainer Ries gaat methodisch te werk. Eerst prijst hij de voetbalkunsten van Daan en zegt dat hij hem wel in het eerste elftal kan krijgen. Dan neemt hij de jongen – in goed overleg met zijn nietsvermoedende ouders – mee naar profwedstrijden en uiteindelijk ook naar zijn huis, waar al snel pornofilms worden opgezet.

Dit is in een notendop het verhaal van De pupil, een film van Karin Junger die losjes gebaseerd is op Steven van der Hoevens autobiografische boek Je ogen verraden je. Ries wordt gespeeld door acteur Gijs Naber, die we begin augustus spraken over deze integere, maar vaak ook zeer ongemakkelijke film.

Hoe kwam je met dit project in aanraking?
Naber: ‘Ik werd gebeld door Karin Junger, de regisseur. Zij wilde peilen of ik überhaupt geïnteresseerd was. Omdat pedofilie en kindermisbruik zulke beladen onderwerpen zijn. Onderwerpen waar je dus heel genuanceerd over moet spreken. Karin was bang dat acteurs niet zouden willen meewerken omdat er toch een soort smet aan kleeft. Mensen zouden het verkeerd kunnen interpreteren wanneer je als acteur aan zoiets meewerkt, maar ik vind het een belangrijk onderwerp, omdat het iets is wat ons allemaal op een bepaalde manier aangaat. En al helemaal in de sportwereld, waar een op de acht kinderen er in meer of mindere mate mee te maken krijgt.’

Je zei dus ja en kreeg dat script. Wat dacht je toen je het las?
‘Een scenario lees je meteen met het idee van: hoe zou ik dat spelen? En toen ik bepaalde scènes las, dacht ik wel: hoho, hier moeten we het nog wel even over hebben. Want in dat allereerste scenario stonden nog behoorlijk expliciete scènes. Niet bedoeld om te choqueren, maar het is belangrijk hoe je een en ander in beeld gaat brengen. Ook omdat de inzet van de film– en de reden dat ik eraan wilde meewerken – altijd is geweest dat hij een zo breed mogelijk publiek moest kunnen bereiken. Dus niet alleen, sorry voor de hokjes, cinefielen die geïnteresseerd zijn in narigheid en in de zelfkant van de samenleving.’

Jij bent samen met actrice Thekla Reuten en jullie hebben twee zoons, een van zeven en een van tien. Heb je het script eerst nog aan haar voorgelegd voor je ja zei?
‘Niet voorgelegd, maar we bespraken het wel. Dat heeft ook een praktische kant. Omdat we alle twee acteren komt het regelmatig voor dat we overlappende projecten krijgen aangeboden. Dan moet je de ander dus wel kunnen overtuigen van het belang van een project. Want de jongens hebben nu de leeftijd dat er altijd wel een van ons thuis moet zijn. Gelukkig zag Thekla het belang van de film ook.’

En het risico dat je erop aangekeken wordt?
‘Dat spookt wel door je hoofd. Als ik nu op de voetbalclub van de jongens rondloop kennen ze me van mijn rollen in Penoza en Judas. Misdaadfilms, maar toch entertainment. Wat zeg ik straks tegen zo’n vader als hij vraagt waar De pupil over gaat? Zeg ik dan “tja, daarin speel ik een trainer die achter jonge jongens aan zit, jongens zoals jouw zoon”? Daar zal hij toch anders op reageren dan op Penoza, daar ben ik me echt wel van bewust.’

En, wat ga je zeggen?
‘Dan zeg ik dit: omdat ik het belangrijk vind dat jouw zoon nadat hij de film gezien heeft hopelijk begrijpt dat hij aan de bel kan trekken als hij iets meemaakt wat niet oké is. Dat hij dan eerder naar jou toe zal stappen.’

De misbruikte pupil in de film, Daan, wordt gespeeld door nieuwkomer Bart de Wilde. Hoe vind je iemand voor zo’n moeilijke rol?
‘Via een castingbureau. We vertellen ze waar de film over gaat en zij gaan dan op zoek naar de juiste kinderen. De communicatie verloopt natuurlijk via de ouders. Uiteindelijk komt dat bureau met een aantal kandidaten. Waarna je bij de kinderen eerst moet gaan filteren waarom ze het überhaupt willen doen. Het moet niet iets van de ouders zijn. Of omdat ze graag een keer in een film willen spelen. Ze moeten echt goed begrijpen welk verhaal we willen vertellen. En zo zijn we bij Bart terechtgekomen.’

Bart is van 2010, las ik, dus tijdens het draaien was hij een jaar of twaalf, dertien. Hoe verliepen die opnamen?
‘Voorafgaand hebben we heel veel gerepeteerd. En we vroegen ons altijd af: hoever kunnen we gaan? Wat willen we laten zien? En dat is eigenlijk tot en met het draaien zo gebleven. Ook al hadden we vooraf drie, vier dagen hard voor een scène gerepeteerd, dan nog hing het elke keer weer van het moment af. Want als de camera aanging kon bij Bart het gevoel ineens heel anders zijn. Dan kon of wilde hij bepaalde dingen niet. Vaak krijgen woorden op papier pas betekenis op het moment dat je ze gaat spelen. Daar zijn eigenlijk die repetities voor, maar op de set is het toch anders. En dan gingen we praten, want we kunnen zoiets alleen maar samen doen. Als acteurs heb je altijd elkaar nodig om een verhaal te vertellen. Dat praten gebeurde in overleg met een intimiteitscoördinator en daarna gingen we het altijd weer terugkoppelen naar zijn ouders. Maar er zijn wel momenten geweest dat we dachten: oké, maar dit hadden we al besproken en we hebben het toch echt nodig. Hoe lossen we dit op? Gelukkig hadden we cameraman Martijn van Broekhuizen, die dingen heel goed poëtisch kan vertalen zonder dat het gelijk expliciet wordt. Want: wanneer draai je weg? Waar zoom je op in? Ik zei soms ook heel andere teksten dan je op basis van de reacties op Barts gezicht zou verwachten. En dan was er ook nog weleens druk van buitenaf. De meeste teamgenoten van Daan in de film hebben geen tekst en de jongens die hen spelen staan er op de set wat losser in, maar ze weten wel in wat voor film ze zitten. Op een gegeven moment begonnen ze Bart te pesten. Zo van: ga je lekker met die pornofilm van je? En toen gingen bij Bart – heel begrijpelijk – de hakken in het zand. Daarop hebben we gelijk ingegrepen. We zijn met die jongens gaan praten, hebben nog eens uitgelegd wat onze doelstelling was en hoe dapper het was van Bart om dit te durven spelen. We leggen nu trouwens wel erg de nadruk op de zwaarte van de opnamen, maar er was ook veel lol. Bart kon echt een superleuke clown zijn op de set. En we hebben heel goed op hem gelet.’

Maar het was niet alleen Bart op wie gelet moest worden. Op Gijs moest ook gelet worden, toch?
‘Zeker. Er kwam af en toe een psycholoog naar de set. Met haar heb ik voor, tijdens en na de opnamen gesproken. En straks, nadat de film is uitgekomen, spreken we elkaar volgens mij nog een keer. Om te kijken of er iets veranderd is.’

En?
‘Niets blijvends, volgens mij. Maar het gaat je niet in je kouwe kleren zitten. Tijdens het draaien viel dat nog wel mee, want dan ben je aan het werk, maar toen ik de uiteindelijke film zag schrok ik toch wel. Vooral omdat je dan pas goed ziet hoe onschuldig en jong degene is die tegenover je zit.’