Sentimental Value: wervelend familiedrama over oude regisseur en zijn dochters

In 2021 sprak VPRO Cinema op het festival van Cannes met de Deens-Noorse regisseur Joachim Trier (1974) over zijn wervelende romantische drama The Worst Person in the World (bekijk hier het interview). Daarin volgen we bijna-dertiger Julie, die zo veel mogelijkheden heeft – ze is slim, mooi en gevat – dat ze bijna niet kan kiezen.

Omdat we Trier al op festivals tegenkomen sinds zijn debuut, Reprise (2006), en al zijn films over mooie, slimme, maar worstelende jonge mensen gaan, vroegen we hem of die worsteling hem bekend voorkwam. Dat bleek inderdaad het geval. 'Waar ik vandaan kom draait het niet om trouwen. Sommigen van ons trouwen wel, maar in Noorwegen gaat het om kinderen krijgen. Een relatie is pas echt als je een kind met de ander wil.’

Daarna vroegen we hem of hij zelf kinderen had. Trier – toen al 47 jaar oud – knikte en zei zachtjes: ‘Maar pas onlangs. Vier maanden geleden werd ik voor het eerst vader.’

We realiseerden ons toen niet dat Trier voor zijn doen bijzonder openhartig was, maar wanneer we hem afgelopen mei weer in Cannes spreken, nu voor het wervelende familiedrama Sentimental Value, herinnert hij ons – nog voor de camera’s lopen – aan dit bewuste gesprek. ‘Weet je, volgens mij was dat het enige interview waarin ik bekende dat ik net vader geworden was. Inmiddels heb ik er twee en mag iedereen het weten. Maar het feit dat ik vader ben heeft grote invloed gehad op Sentimental Value.’

In Sentimental Value – waarvoor Trier later de Grand Prix zal winnen in Cannes – zijn we getuige van de moeizame relatie die de volwassen zussen Nora en Agnes hebben met hun vader, de ooit gevierde Noorse regisseur Gustav Borg. Jaren geleden verdween Gustav uit hun levens, maar na de dood van hun moeder duikt hij plotseling weer op. Zijn plan: een autobiografische film maken waarin Nora, een beroemde theateractrice, de hoofdrol speelt. Maar Nora weigert, omdat ze niets meer met haar vader te maken wil hebben.

De laatste keer dat we elkaar spraken was vier jaar geleden. Je zei toen: ‘Ik heb een thuis nodig.’ In deze film zit die zin ook. Heb je dat thuis inmiddels gevonden?
Trier: ‘Ik denk het wel, ja. Ik praat liever niet over mijn privéleven, maar omdat dit inmiddels een traditie is van ons zal ik eerlijk zijn. Veel personages in de film hebben moeite om te waarderen wat ze zelf doen. Ik denk dat veel creatieve mensen zijn opgegroeid met een zekere leegte. Ze hebben verhalen vertellen nodig om te overleven, om te kunnen functioneren. En soms is dat moeilijk te combineren met een gezin. Daarom verlangde ik al heel lang naar een gezin en een thuis. Misschien praat ik in deze film wel met mijn jongere ik. Dat ik met Gustav dingen wil uitbannen die ik zelf het meest uit de weg ga. Ik weet het niet. Ik vond Gustav Borg in elk geval een fantastisch personage om te onderzoeken. Ik schreef de rol speciaal voor acteur Stellan Skarsgård en was zo blij dat hij accepteerde, want Gustav is geen aardig persoon, terwijl Stellan juist een heel aardige man is. Om van Gustav een driedimensionaal personage te kunnen maken moet hij gespeeld worden door iemand met veel warmte. Anders zijn we niet in hem geïnteresseerd en zouden zijn dochters ook niet zo graag door hem gezien willen worden. Daar zit veel humor en verdriet in, Stellan doet dat precies goed volgens mij.’

Absoluut, maar als Gustav een alter ego van jou is, dan zag ik al die jaren alleen de aardige kant…
‘Iedereen denkt dat hij mijn alter ego is, maar toen ik samen met Eskil Vogt aan het scenario begon gingen we uit van de dochters. Het perspectief van Gustav kwam er pas later bij. Geen alter ego dus, denk ik.’

Misschien is hij wat jij vreest te worden…
‘Dat kan, ja. Misschien. Weet je, filmregisseur is een vreemd beroep. Het is een enorm intense en intieme ervaring als je met z’n allen op de set bent, maar daarna zit je in een donkere kamer te monteren en ben je zo goed als alleen. Daarom werk ik ook graag met dezelfde mensen. Eskil is bijvoorbeeld een goede vriend die ik ook in m’n vrije tijd zie. Het is een bonus dat we samen ook nog films maken. Sentimental Value is alweer onze zesde film.’

En in al die films speelt zelfmoord een belangrijke rol. Waarom?
‘Tsja, ik heb daar in mijn directe omgeving ervaring mee gehad en dat heeft me toen enorm aangegrepen. In mijn films gaat het daarom meestal over het effect van die zelfmoorden op de omgeving. Ik ben atheïst en voor mij is het leven een heel bewuste keuze. Je moet het leven willen. Mensen die zelfmoord plegen willen dat niet meer. Maar ik hou van het leven en daarom vind ik het ook zo verdrietig dat de tijd zo snel gaat. Dat zit ook in Gustav, denk ik. Net als John Wayne in zijn laatste westerns beseft Gustav dat zijn tijd er bijna op zit. En dat maakt hem kwetsbaar.’

Bekijk hieronder ons interview met Joachim Trier, waarin ook acteurs Stellan Skarsgård, Elle Fanning en Renate Reinsve aan het woord komen