Boekverfilming Zomervacht: 'Castingbureaus hadden geen acteurs die fysiek beperkt zijn'

‘Star Wars is de reden waarom ik filmmaker ben geworden. Ik was zes en zag de trailer van The Phantom Menace op het jeugdjournaal en zei tegen mijn moeder: “Mag ik daar fan van worden mama?” Die zei ja hoor, en vanaf dat moment was ik fan. Ik had ook net zo’n vlechtje als Anakin Skywalker en elke woensdag hadden we Jedi-lessen in de achtertuin. Compleet met lichtzwaarden. Ik vond het prachtig dat je hele nieuwe werelden kon creëren. Eerst wilde ik daar nog zelf in spelen en als kind maakte ik dan ook filmpjes waarin ik zelf de hoofdrol had. Later ontdekte ik dat ik het maken van films eigenlijk nog veel mooier vond dan erin spelen.’

Aan het woord is de inmiddels 29-jarige regisseur Joren Molter. Via de thuisfilmpjes belandde hij op de filmacademie en na een handvol korte films, commercials en de tv-film Dóst debuteert hij nu met zijn eerste speelfilm, Zomervacht.

Daarin volgen we de dertienjarige Brian, die met zijn vader in een caravan op een sloperij woont. Hij heeft nog een oudere broer, Lucien, maar die lijdt aan spasticiteit, is zwaar verstandelijk beperkt en kan daardoor onmogelijk bij hen wonen. Totdat de instelling waar Lucien verblijft verbouwd wordt en Brians vader hem toch in huis haalt, omdat hem dit wat geld oplevert. De zorg voor Lucien schuift hij achteloos door naar Brian.

Zomervacht is de verfilming van de gelijknamige roman van Jaap Robben. In interviews zei hij over zijn boek dat niets autobiografisch was, terwijl alles toch aan hem gelinkt was. Hoe heb je deze film als regisseur persoonlijk gemaakt?
Molter: ‘Ik heb veel inspiratie uit het boek gehaald. De locatie lijkt ook op de plek waar ik opgegroeid ben.’

Toch niet op een sloperij, hoop ik?
‘Nee, maar mijn vader en moeder wonen in een boerderij in Oost-Groningen en hebben daar een cultuurboerderij van gemaakt. Mijn vader is een gigantische hoarder. Overal liggen spullen. Toen ik klein was reden we vaak in zijn auto met aanhanger door de omgeving om koelkasten of stoelen op te halen die hij nog kon gebruiken. Ik heb een veel betere relatie met mijn vader dan Brian, maar mijn vader is ook geen prater. In Zomervacht verken ik de grenzen tussen mensen met en zonder beperkingen. We zien verschillende mensen met een duidelijke beperking, zoals Lucien en de andere mensen in de instelling, maar wat we ontdekken is dat Lucien lang niet zo beperkt is als zijn eigen vader, want die verwaarloost zijn zoons. Lucien kan niet voor Brian zorgen, maar hij kan wel een luisterend oor zijn. En Lucien geeft Brian het gevoel dat hij eindelijk gezien wordt. Dat vond ik ook het mooist in het boek: de liefdevolle band die ontstaat tussen Brian en Lucien.’

De film draait inderdaad om die twee. Hoe vond je de juiste acteurs voor de rollen?
‘We hebben vooraf maandenlang gerepeteerd met de acteurs. Brian wordt nu gespeeld door de jonge Vlaamse acteur Jarne Heylen, maar aanvankelijk had ik een jongen uit Helmond gecast. Gaandeweg ontdekte ik dat die het steeds minder leuk begon te vinden, en wat bleek: hij deed het alleen maar voor zijn moeder. Vaak heb je zoiets als regisseur snel door, maar deze keer niet. Na drie maanden repeteren hebben we besloten met hem te stoppen. Ook omdat ik niet over zijn grenzen wilde gaan. Toen moesten we in korte tijd dus wel een nieuwe Brian vinden. We hebben alle castingbureaus in Nederland en Vlaanderen gebeld en in België kwam toen een bureau met Jarne. Toen we hem zagen was meteen duidelijk dat hij Brian moest worden. Type Tygo Gernandt: stoer vanbuiten, maar met een klein hartje.’

Lucien wordt gespeeld door Joël in ’t Veld, die in het echt ook spasmen heeft. Hoe kwam je bij hem uit?
‘Castingbureaus hadden geen acteurs die fysiek beperkt zijn, omdat die heel moeilijk te vinden zijn. Maar als iemand speelt dat hij spasmen heeft, houdt hij toch altijd de controle over zijn bewegingen. [Joren staat op, doet alsof hij spasmen heeft en een glas water wil oppakken, maar vlak voor hij het glas pakt houdt hij zijn handen even stil en pakt het glas, om daarna weer wild met zijn armen te zwaaien, GB.] Ik had helemaal geen zin om dat voortdurend in de gaten te moeten houden en dan tegen de acteur te moeten zeggen dat het over moet, omdat hij “niet beperkt genoeg speelt”. Als Joël een glas water pakt slaat hij bij wijze van spreken de hele tafel omver. Met hem krijg je de waarachtigheid waar je als filmmaker altijd naar op zoek bent. In een artikel over de tv-serie Je zal het maar hebben zag ik een foto van Joël. Toen ben ik naar hem toe gegaan, vertelde wat we wilden gaan doen en hij speelde het al gelijk mee in zijn stoel. Hij vond het een te gek idee en nog diezelfde dag heb ik hem gecast. Ik wilde dat zijn beperkingen voor deze film juist even zijn kracht konden zijn.’

De twee zijn samen fantastisch en Zomervacht is een mooi, intens drama geworden. Het festival van Venetië is net geweest en daar had de film zeker niet misstaan...
‘Ja, met de grote festivals hebben we tot nu toe minder geluk. Zo kwamen we bij Cannes door de voorrondes, maar werden we net niet geselecteerd. En ook bij Venetië en Toronto hoorden we dat we op de shortlist stonden. Maar helaas, bij alle twee was het weer net niet.’

Wel goed om te weten dat je zo dichtbij bent...
‘Zeker, maar dat kunnen we niet op onze poster zetten: bijna geselecteerd voor Cannes, Venetië en Toronto. Haha.’