Psychedelisch pionieren: integer, aangrijpend en menselijk portret

‘Het definitieve kantelpunt was de betrokkenheid bij mijn 36ste aanrijding,’ zegt voormalig NS-conducteur Alex in de NPO Doc Psychedelisch pionieren. Vanuit zijn ooghoek zag hij de IC waar het meisje zich voor had gegooid om zichzelf van het leven te beroven. ‘Je kijkt links, je kijkt rechts, overal ligt wel wat.’ Wat hem bleef achtervolgen: het beeld van een paardenstaart met een rood strikje erin. ‘Dat beeld, dat brandt in je ziel.’

In de eerste minuten van de documentaire van regisseur Kim Smeekes (1987) zien we Alex en zijn vrouw op een laptop door een artikel scrollen over de veelbelovende inzet van psychedelica bij de behandeling van PTSS en depressies in Australië. ‘Als dat zou werken, dan zou dat fantastisch zijn,’ zegt hij. Enkele scènes later komen hun twee kinderen in beeld, ze tekenen hun vader: een man zonder lach. ‘Want als je PTSS hebt, dan lach je niet,’ verklaart de dochter. Na jaren van EMDR, praattherapie en de boodschap dat hulpverleners niks meer voor hem konden betekenen, is de radeloze Alex er klaar voor: een behandelsessie met truffels, waarvan de werkzame stof psylocibine invloed heeft op de werking van de hersenen. ‘Ik heb maar één doel: beter worden.’

Hetzelfde geldt voor cabaretier Fimme Bakker (1994), zoon van verslavingsdeskundige Bram Bakker. Fimme wist van zijn jarenlange drank- en drugsverslaving af te komen, maar kreeg er een eetverslaving voor terug. Smeekes volgt ook hem in de aanloop naar en tijdens een psychedelica-sessie. Sinds zijn veertiende zag Fimme 21 therapeuten. Hij probeerde onder andere cognitieve gedragstherapie, schematherapie, bloesemremedies en een appeldieet. ‘Ik ben weinig hoopvol meer over wat me er nog vanaf gaat helpen. Dus ik wil nu ook wat drastischere dingen gaan uitproberen.’

Hoewel er wereldwijd veel – vaak kleinschalig – onderzoek wordt gedaan naar het gebruik van tripmiddelen ter ondersteuning van therapie, is psychedelische therapie in Nederland (nog) geen reguliere behandeling. Alex en Fimme wenden zich daarom tot twee alternatieve aanbieders. ‘Papa gaat toch geen drugs snuiven?’ vraagt Alex’ dochter met grote ogen, als ze hoort dat de ‘alternatieve behandeling’ van hun vader gepaard gaat met ‘een soort van drugs’. Nee hoor, stelt haar moeder haar en haar broertje gerust. ‘Papa gaat drugs slikken.’ Ze schieten in de lach. Dan legt hun moeder uit dat het niet gaat om ‘die drugspilletjes met smileys erop’, maar om drugs die kunnen werken als medicijn. Hij gaat ‘diepzielduiken’, zoals Alex’ vrouw het noemt.

Met open vizier volgt Smeekes beide heren, die beurtelings hun twijfels, afwegingen en ervaringen delen. We horen geen wetenschappers, volgen geen debat tussen voor- en tegenstanders. We zijn, samen met Smeekes, vliegen op de muur. Het resultaat is een integer, aangrijpend en menselijk portret van twee mensen op zoek naar verlichting voorbij de reguliere hulpverlening.