In hybride docu Breaking Walls vecht de queer Hoi Yi tegen (zelf)censuur

Hoi Yi is een expat uit China en woont in Amsterdam. Hij heeft een partner, een leuk appartement en een goede baan bij een organisatie die Iraanse journalisten helpt censuur uit hun thuisland te omzeilen. Als hij aan het begin van documentaire Breaking Walls (VPRO) op een congres in Thailand over vrijheid van meningsuiting spreekt, klinkt hij kordaat en vastberaden. Toch is zijn boodschap zo eenduidig niet. Want in de zaal zit ook Hoi’ partner, Fred, die hij voor zijn familie in China krampachtig verborgen houdt.

‘Precies dat is wat mij zo raakte aan Hois verhaal,’ zegt regisseur Jan-Dirk Bouw. ‘Dat hij zelf queer is en dat verborgen houdt, terwijl hij zich in zijn professionele leven hard maakt tegen censuur en surveillance. Toen ik Hoi tien jaar geleden ontmoette, was ik eigenlijk bezig met een ander project, maar zijn verhaal liet me niet los. Uiteindelijk is dat deze film geworden.’

Breaking Walls is een zogenoemde hybride documentaire: Hois verhaal is ten dele gefictionaliseerd en in beeld gebracht door middel van animaties. ‘Dat is zowel een praktische als een artistieke keuze geweest,’ zegt Bouw. ‘In het begin kon ik Hoi nog vrijuit filmen, maar gaandeweg het proces werd steeds duidelijker dat niet alleen zijn veiligheid, maar ook die van zijn familie in China in het geding kwam. Door met animatie te werken kon ik zijn privacy waarborgen, maar daarnaast geeft het ook een poëtische gelaagdheid aan de film. Dat magisch-realistische, dat vind ik zelf heel interessant.’

De animaties in Breaking Walls zijn van de hand van Sverre Fredriksen, met interviewscènes van Santiago Pérez Rodríguez en achtergrondillustraties van Sylvie Flamand. Doordat Fredriksen wel de gezichten, maar níet de ogen en mond van zijn personages animeert, krijgen thema’s als censuur en privacy ook in de tekeningen zelf vorm. Zo communiceren Hoi en Fred met cut-out-monden en -ogen als Fred Hoi vraagt of hij voor Nieuwjaar met hem mee naar China zal reizen. ‘Ik wil je familie ontmoeten,’ zegt Fred. ‘Maak het niet moeilijker dan het al is,’ antwoordt Hoi.  

‘Hoewel ik mijn eigen leven absoluut niet wil vergelijken met dat van de protagonist, zie ik toch paralellen,’ zegt Bouw. ‘Opgroeien in een omgeving waarin je jezelf niet kunt zijn, met in mijn geval patriarchale familiestructuren en de katholieke kerk, dat vormt je. Voor mij is het aanleiding geweest om gemarginaliseerde groepen een stem te willen geven in mijn films. Of Hois carrièrepad ook uit zijn persoonlijke situatie voortkomt, zal de film moeten uitwijzen.’