Fantastische documentaire over een visionair multimediaal kunstgezelschap

Wie de jaren tachtig niet actief meemaakte, zal Devo vast niet of nauwelijks kennen. Misschien hooguit het maffe hitje Whip It, dat nog weleens opduikt in films en series. Om te kunnen genieten van de nieuwe Netflixdocumentaire over de Amerikaanse cultgroep is dat echter geen probleem: de film doet uitstekend dienst als introductie.

Devo werd gevormd in 1973, door een stel kunstacademiestudenten in Ohio. Ze zochten geen roem of rijkdom, maar vooral een artistieke uitlaatklep voor hun frustraties over het leven ten tijde van Nixon, Vietnam en doorslaand kapitalisme. De bandnaam verwijst naar ‘de-evolution’, het idee dat de mensheid niet steeds slimmer en beter wordt, maar juist dommer en slechter. Van meet af aan waren film en dada-achtige ideeën voor Devo minstens zo belangrijk als muziek.

Hilarisch zijn de beelden van een eerste optreden op de universiteit, waar de experimentele herrie zelfs de geduldigste bezoekers wegjaagt. Ook shows in lokale popzalen verlopen desastreus: programmeurs bieden geld om de set voortijdig te staken. Maar gestaag krijgt de muziek meer body en komt de achterliggende filosofie steeds beter over. En dan tonen David Bowie en Neil Young zomaar interesse, en wil Brian Eno wel een debuutplaat produceren. Het laatste zetje richting succes komt van MTV, dat vlak na de oprichting uitentreuren Devo-filmpjes uitzendt – domweg omdat er verder nog bar weinig voorhanden is.

Regisseur Chris Smith (bekend van andere docu’s over dwarsdenkers, zoals The Yes Men en Jim & Andy) brengt het verhaal over de opkomst en ondergang van Devo als een productie van de groep zelf: een flitsende montage van archiefmateriaal, filmfragmenten, reclames en nieuwsbeelden, doorspekt met terugblikkende interviews vol heerlijke anekdotes en scherpe observaties.

De muziek, noem het absurdistische new wave, staat intussen nog behoorlijk stevig overeind. In de beste tracks hoor je hoe bepalend de band is geweest voor latere artiesten als The B52’s, Weezer en LCD Soundsystem.

Zodra Devo definitief is doorgebroken, volgt een spannende fase: hoelang kan zulk non-conformisme overleven in het commerciële speelveld? Niet eindeloos uiteraard. Maar het is mooi hoe de band consequent probeert zichzelf te blijven – juist door mee te werken aan foute reclames en talkshows, mét vette knipoog, voor wie het wil zien.

Het verhaal van Devo is erg inspirerend, maar ook wel deprimerend, want de ‘de-evolution’-theorie lijkt alleen maar aannemelijker te worden. Vertonen op kunstacademies, deze film: zo zag slimme, tegendraadse artpop er een halve eeuw geleden uit; wie waagt zich aan een 21e-eeuwse variant?