In Pangolin: Kulu’s Journey zien we hoe een vrijwilliger het schubdier Kulu voorbereidt op een terugkeer in het wild. Schubdieren zijn de meest verhandelde dieren ter wereld: hun vlees geldt als een delicatesse en van hun schubben worden medicijnen gemaakt. ‘Mensen weten vaak niet welke rol deze dieren in de natuur hebben.’

Het schubdier Kulu snuffelt met zijn spitse snuit over de grond, steekt zijn lange tong uit en likt allerlei mieren en termieten op. Het kleine, met schubben bedekte dier wandelt door het Zuid-Afrikaanse landschap, met in zijn kielzog Gareth Thomas, een vrijwilliger die probeert Kulu te herintroduceren in het wild.

In de documentaire Pangolin: Kulu’s Journey volgen we de twee, die maandenlang tot elkaar veroordeeld zijn. Kulu is namelijk gered uit de handen van illegale handelaars, maar kan niet zomaar vrijgelaten worden. Eerst moet hij aansterken en aankomen, wat maanden kan duren. Gedurende deze periode volgt Thomas hem dagelijks op zijn verkenningstochten.

Regisseur Pippa Ehrlich maakte in 2020 My Octopus Teacher, een documentaire over de onwaarschijnlijke band tussen een octopus en een Zuid-Afrikaanse man. Die film deed je beseffen hoe bijzonder octopussen eigenlijk zijn, waardoor je in staat was om je in te leven in het dier.

Nu richt de filmmaker haar lens op het in Azië en Afrika levende schubdier, dat evenals de octopus niet erg bekend of knuffelbaar is. En ook zij verdienen meer bescherming, want schubdieren zijn momenteel de meest verhandelde zoogdieren ter wereld: schattingen lopen uiteen van tienduizenden tot honderdduizenden dieren per jaar. Er zijn landen waar het vlees als een delicatesse geldt en een groot deel eindigt in China, waar traditionele medicijnen van de schubben worden gemaakt – al is de werking ervan nooit wetenschappelijk aangetoond.

Ook Kulu stond dit lot te wachten, tot hij werd gered door het team van Thomas. Maar schubdieren uitzetten in het wild is extreem ingewikkeld, zo blijkt uit de documentaire. De beesten zijn schuw, ze leven solitair en dat doen ze bij voorkeur ’s nachts en vaak ook nog ondergronds. Het is moeilijk om aan duizenden mieren te komen om ze te voeren, dus daarom moeten ze zelf op zoek naar voedsel. Vandaar dat Kulu dagelijks buiten gemonitord wordt door Thomas, net zolang tot hij sterk genoeg is om op zijn eigen poten te staan.

PTSS

Kumar Paudel, directeur van natuurbeschermingsorganisatie Greenhood Nepal, groeide op in een klein dorp in Nepal, waar hij weleens schubdieren zag. Tegenwoordig komt hij ze nauwelijks meer in het wild tegen. Via een videoverbinding vertelt hij: ‘We weten dat hun aantallen slinken omdat we minder holen zien op de plekken waar we eerder hebben gekeken.’

Schubdieren zijn essentieel voor het ecosysteem, legt Paudel uit. ‘Ze eten miljoenen mieren en termieten en beheren zo hun aantallen. En omdat ze heel veel holen maken, wordt de grond luchtiger. Daardoor groeien planten ook sneller na bosbranden. Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar schubdieren, dus misschien hebben ze nog wel veel meer positieve effecten op hun omgeving.’

‘We moeten stropers niet altijd afschilderen als grote criminelen. Soms proberen ze simpelweg hun gezin te voeden’

Kelsey Prediger

Meer onderzoek is ook essentieel om de dieren beter te kunnen beschermen. Paudels organisatie verzamelt daarom data over de locaties waar schubdieren zich bevinden en hoe hun habitat behouden kan blijven.

Duizenden kilometers verderop verzamelt Kelsey Prediger in Namibië ook allerlei informatie over schubdieren. Met haar organisatie Pangolin Conservation and Research Foundation (PCRF) probeert ze eveneens schubdieren te beschermen, onder meer door bewustzijn over schubdieren te vergroten en ze te rehabiliteren. Dat laatste gaat er bij haar overigens wel iets anders aan toe dan in Pangolin: Kulu’s Journey. In de documentaire is verzorger Thomas dagelijks met Kulu in de weer: hij tilt hem meermaals op, weegt hem en ‘speelt’ met hem. Prediger is juist voorstander van zo min mogelijk contact tussen de verzorgers en de schubdieren. Vaak hebben ze PTSS omdat ze gevangen werden door stropers, die ze vervoerden en opsloten in kleine hokken en soms zelfs mishandelden. Prediger: ‘Elke keer als wij ze aanraken, kunnen ze opnieuw gestrest raken.’

Onwetendheid

Predigers organisatie heeft zo’n veertig schubdieren weer los kunnen laten in het wild. Natuurlijk telt elk exemplaar, maar het zou meer zoden aan de dijk zetten als er überhaupt minder op de dieren gejaagd werd. Er zijn heel wat criminele organisaties die schubdieren smokkelen en verkopen, maar sommige stropers zijn lokale inwoners die weten dat er goed geld te verdienen valt aan een schubdier. Prediger: ‘Veel mensen in Zuid-Afrikaanse landen leven in armoede en vangen daarom schubdieren. We moeten stropers daarom niet altijd afschilderen als grote criminelen. Ze proberen simpelweg hun gezin te voeden.’ PCRF werkt dan ook veel samen met voormalige jagers die nu zelf wilde dieren beschermen. ‘Zij zijn heel blij dat ze een baan hebben waarbij ze niet hoeven te stropen.’

Paudel vertelt dat het stropen van schubdieren in Nepal ook met onwetendheid te maken heeft. ‘Mensen zijn zich vaak niet bewust van de belangrijke rol in de natuur van de dieren of ze hebben er geen idee van hoezeer ze bedreigd worden.’ Daarom probeert hij dat bewustzijn te vergroten door lokale gemeenschappen te bezoeken en ze te onderwijzen over het belang van de dieren.

Ook landen als Nederland, waar geen enkel schubdier in het wild te vinden is, kunnen een rol spelen in de illegale dierenhandel, zo bleek uit een onderzoek dat Argos een paar weken geleden presenteerde: zeker twaalf pensioenfondsen beleggen in medicijnen waarin bedreigde diersoorten, zoals schubdieren, verwerkt zijn. Dergelijke illegale handel is dus geen ver-van-ons-bedshow.

Paudel is enthousiast over Pangolin: Kulu’s Journey. De documentaire laat volgens hem goed zien hoe bijzonder schubdieren eigenlijk zijn. En hoewel Prediger ietwat sceptisch staat ten opzichte van het vele contact tussen Kulu en haar verzorger is ook zij blij met alle positieve reacties op de documentaire. ‘Hopelijk willen meer mensen zich nu inzetten voor schubdieren en komt er meer geld vrij om ze wereldwijd te beschermen.’

Pangolin: Kulu’s Journey

Pangolin: Kulu’s Journey is te zien op Netflix.

de nieuwste documentairetips in je mailbox?