Docuserie 'Iemand moet het doen' viert de Nederlandse hiphopcultuur

‘Ik rij door de stad, eet m’n ijsje en geniet /Luister ernstige beats, drop die rhymes om niet’. Met het openingsnummer ‘Iemand moet het doen’ van DuvelDuvel uit 2004 transporteert de gelijknamige documentairereeks je meteen naar authentieke Nederhopsferen. De serie is bedacht en gemaakt door Sacha Vermeulen en Ivan Barbosa, en ligt helemaal in hun straatje. Zo maakte Vermeulen (1973) eerder twee documentaires over rapper Ronnie Flex en de serie 30 jaar Dutch Dance; Barbosa (1979) regisseerde allerlei hiphopvideo’s, maar ook de documentaire Drijfvermogen. Hij groeide in de jaren negentig op met hiphop: de Amerikaanse rapper Nas was toen zijn grote held. Vermeulen studeerde destijds al communicatiewetenschap in Amsterdam en ging daar naar het ene na het andere hiphopfeest. Sacha Vermeulen: ‘Ik zou niet zeggen dat ik hiphop bén – niet zoals de mensen in onze serie, en ook niet zoals Ivan. Maar ik ben supermuziekliefhebber en ik ben absoluut opgegroeid met hiphop. MC Brainpower, die ook in de serie zit, was toevallig een studiegenoot van me’

De serie begint al in de jaren zeventig, toen het woord hiphop nog bij lange na niet in de Van Dale stond. Maar de cultuur was er al wel, betoogt Ivan Barbosa: ‘Je had toen browning. James Brown was een ster en jongeren deden hem na: ze gingen met elkaar dansen in een soort battle-vorm. Daarmee is zo rond 1975 het zaadje gelegd, ook in Nederland, voor breakdancing, nog voordat het breakdancing werd genoemd. Hetzelfde geldt eigenlijk voor graffiti, deels ook vanuit de punkbeweging. Het was nog niet zo dat men toen zei: wij zijn hiphop, of wij doen aan hiphop. Maar de cultuur was er al wel degelijk. Een cultuur van: je gaat niet wachten op een ander, je wacht niet op toestemming, je gaat het gewoon zelf doen. Dus ik mag niet op je feestje komen? Oké, dan ga ik mijn eigen feestje geven. Je voelt zelf die noodzaak om die trein te bespuiten, of die metro, of om een trui te maken met je eigen naam erop of van je familieleden. Je gaat niet wachten tot Nike jouw schoen wil uitbrengen, je gaat zelf een Nikeschoen ontwerpen. Verder valt hiphop volgens mij te definiëren als tough love: een concurrentiestrijd die bedoeld is om elkaar beter te maken, maar wel vanuit een positieve inslag. Dus we gaan niet vechten en schieten, nee: we gaan elkaar scherper maken en elkaar inspireren om het beter te doen.’

De ambitie van de serie is hoog, stelt Barbosa: ‘We richten ons niet alleen op hiphopmuziek, we gaan breder: we hebben het ook over kunst en mode. Hiphop is uiteindelijk een attitude, een filosofie bijna. En het bestaat inmiddels een halve eeuw, dus er zijn ook hiphopopa's en -oma's.’

Vermeulen: ‘Ja, mensen denken vaak dat de Nederlandse hiphop begon toen Osdorp Posse in 1995 op Lowlands speelde, dat idee willen we met onze serie echt even rechtzetten! Hiphop bestond al heel veel eerder in Nederland. Maar de mensen die ermee bezig waren, werden niet gehoord. De strijd die zij moesten leveren om hiphop te brengen waar het nu is, die is heel groot geweest. Maar die strijd is ook juist kenmerkend voor de kracht en de zelfredzaamheid van hiphop, voor de tegencultuur die het is. En dat willen we ook vieren met deze serie.’

50 jaar hiphop in Nederland – Iemand moet het doen zit vol opmerkelijk archiefmateriaal, zoals talkshows die het nieuwe fenomeen hiphop op jolig-schampere toon introduceren aan het Nederlandse volk. Barbosa: ‘Wat mij wel verbaasd heeft toen ik archiefbeelden bekeek van de Nederlandse groep de Bad Boys, is hoe populair de cultuur eigenlijk al was in de jaren tachtig, hoeveel jongeren zich er al mee bezighielden. Tegenwoordig is hiphop echt mainstream, je kan er niet omheen. Maar toen was het ook al heel aanwezig, alleen werd het niet echt gezien.’

Barbosa hoopt dat de serie zowel kenners als mensen die weinig van hiphop weten kan boeien. ‘Ten eerste hoop ik dat mensen gewoon een leuke, onderhoudende serie zien. Waarom ze kunnen lachen, maar waar ze ook over na kunnen denken. En die spannend is. Daarnaast had hiphop natuurlijk best wel een negatief imago jarenlang, terwijl er zoveel goeds in de cultuur zit. Ik hoop dat mensen dat gaan inzien – in plaats van hiphop te beschouwen als niet meer dan jongetjes met petjes en lage broeken, messen, een vrouw met grote billen, enzovoorts. Dat is misschien ook onderdeel van de cultuur, maar het ís niet de cultuur. En ik hoop dat het publiek dat eruit haalt. Braaf antwoord, hè? Haha, ach mensen moeten maar gewoon gaan kijken.’

Vermeulen: ‘Dat negatieve imago maakte ook dat wij soms best lang bezig waren met mensen overtuigen om mee te doen aan de serie. We moesten ze duidelijk maken dat wij niet de geijkte vooroordelen zouden gaan bevestigen, want daar is de cultuur al zo vaak door beschadigd. Daar waren mensen begrijpelijkerwijs bang voor: daar gaan we weer, weer een tv-programma dat gaat vertellen hoe slecht hiphop is. Maar dat wilden we juist niet. Niet dat het allemaal één grote lofzang is hoor, we schromen niet om ook de minder mooie kanten te belichten. Maar we zijn wel nauwkeurig en respectvol in ons verhaal. En we laten zien dat hiphop een hele levenswijze is, het gaat zoveel verder dan even een rapje doen of een sneakertje aantrekken. Voor heel veel mensen is hiphop hun redding, hun leven en hun kracht.’