‘Dat ik tot sterdanser benoemd ben betekent veel voor me,’ zegt de jonge danser van kleur Guillaume Diop. ‘Enerzijds omdat ik van gemengde afkomst ben, maar ook omdat ik me bewust ben van de rol die ik heb en zal hebben. Want ik heb nooit een rolmodel gehad.’ Diop (Senegalese vader, Franse moeder) is de eerste zwarte danser die tot sterdanser benoemd is bij het ballet van de Opéra de Paris. Dat zien we in Pas de deux. Diversiteit binnen de Parijse opera, een documentaire van Virginie Plaut en Youcef Khemane die AVROTROS vandaag uitzendt als aflevering van Close Up. Diop is blij met zijn succes, maar het legt ook veel druk op hem. Hij heeft het gevoel dat hij zich extra moet bewijzen. ‘Ik heb me kapot gewerkt, want ik had een gevoel van illegitimiteit – ik wil niet dat mensen zeggen: je hebt dit alleen bereikt omdat je zwart bent.’
Na de moord op George Floyd in 2020 en Black Lives Matter-protesten schreven zwarte dansers een manifest. ‘Waarom werken er zo weinig mensen van kleur bij de opera?’ vroegen de auteurs zich af. En: ‘Hoe kan een exotisch en racistisch repertoire worden afgestoft?’ Ze stelden voor te stoppen met koloniale en racistische tradities als blackface en yellowface bij voorstellingen: als er dus een ballet is met Chinese personages en witte dansers, dan niet meer het gezicht van de witte dansers geel schminken.
Het manifest leidde tot de oprichting van een diversiteitcommissie bij de opera. In Pas de deux zien we vergaderingen van die commissie, terwijl Diop zijn voorbeeldrol zo goed mogelijk tracht te vervullen. Hij reist af naar Frans-Guyana met een balletvoorstelling om jongeren aldaar te inspireren. ‘Het gaat de goede kant op, zij het soms langzaam,’ zegt Myriam Mazouzi, directeur van de academie van de opera en adviseur diversiteit bij diezelfde opera van Parijs. ‘Want we zijn een zeer oud instituut en de erfgenamen van een negentiende-eeuws repertoire met de ideeën uit de negentiende eeuw over Europese overheersing, dus wit en mannelijk. Dus wat doen we met dat repertoire? We kunnen het niet verbranden of veranderen. Maar regisseurs en choreografen kunnen afzien van openlijk racistische dingen in de libretto’s of uitbeeldingen in het ballet die we nu niet meer gepast vinden.’
Naast Diop volgen we ook een jonge celliste, Sulivan Loiseau, de eerste zwarte musicus in het orkest. ‘Men noemt het een probleem dat er voornamelijk witte mensen in een klassiek orkest zitten,’ zegt ze. Maar, vindt Loiseau, het begint er al mee dat er veel minder kinderen van kleur naar muziekscholen en conservatoria gaan. Daarom vindt ze het ‘logisch’ dat er niet veel mensen van kleur bij de opera werken. Loiseau: ‘Is het een probleem van het orkest of van de maatschappij?’