Cutting Through Rocks is een schitterend portret van moedige feminist Sara Shaverdi

In de eerste scènes van het prachtige Cutting Through Rocks komen we meteen veel te weten over hoofdpersoon Sara Shaverdi. Ze repareert eigenhandig haar ijzeren tuindeur en rijdt vervolgens bij zonsondergang op haar motor door een berglandschap.

Sara is duidelijk een vrouw die doet wat haar hart haar ingeeft en die niet afhankelijk is van anderen om dingen voor elkaar te krijgen. Ze is een uitzondering in haar kleine dorp in het noordwesten van Iran, waar het gangbaar is om meisjes van nog maar veertien uit te huwelijken.

In de documentaire zien we hoe Sara het eerste vrouwelijke gemeenteraadslid wordt in haar dorp. Hoewel mannen haar regelmatig tegenwerken, krijgt ze veel voor elkaar: ze legt gasleidingen aan, leert meisjes motorrijden en moedigt ze aan te studeren in plaats van te trouwen.

Cutting Through Rocks is een liefdevol portret van een fenomenale, moedige vrouw die zich voortdurend inzet om haar gemeenschap te helpen. Op het prestigieuze Sundance Film Festival kreeg de film de World Cinema Grand Jury Prize in de categorie documentaire.

Regisseurs Sara Khaki en Mohammadreza Eyni volgden Sara acht jaar lang. Het duo leerde elkaar tijdens het filmen goed kennen en is inmiddels getrouwd. Eyni komt zelf uit het noordwesten van Iran en is goed bekend met de cultuur, de mensen en de regionale taal Azeri. Khaki’s grootvaders komen ook uit het gebied en ze leerde tijdens het filmen Azeri spreken.

Eyni: ‘Elke keer als we in het dorp waren, bleven we zo’n dertig tot negentig dagen, waardoor mensen ons goed leerden kennen.’ Zo konden ze intieme scènes filmen, zoals een ruzie tussen Sara en haar broers over wie het recht op hun land heeft. De broers hebben Sara’s zussen gedwongen hun eigendomsrecht af te staan, maar Sara gaat daarvoor liggen. Ze draait de beslissing terug en zorgt weer voor harmonie binnen de familie. Als gemeenteraadslid lukt het haar om voor nog meer vrouwen zulke rechten te bedingen, zodat ze onafhankelijker worden.

Hoe Sara zo onverschrokken is geworden? Khaki: ‘Ik denk dat het komt door haar vader: een progressieve man die haar vanaf haar jeugd van alles leerde wat binnen deze gemeenschap niet gangbaar is voor vrouwen. Zoals motorrijden, huizen bouwen en landbouwgrond bewerken.’

In de film kijkt Sara regelmatig naar een foto van haar en haar vader op zijn motor. Het is duidelijk dat ze deze man, die op haar veertiende overleed, nog steeds liefheeft. Eyni: ‘Misschien vraagt Sara andere mannen wel om meer als haar vader te zijn, om hun dochters te ondersteunen in hun wensen zoals hij dat bij haar deed.’

Een indringende scène is die waarin Sara de dorpsschool bezoekt, waar ze de meisjes gepassioneerd toespreekt. Ze benadrukt dat ze alles kunnen worden wat ze willen en laat hen een officieus document ondertekenen waarin ze beloven dat ze niet jong zullen trouwen, maar eerst zullen studeren. De meisjes zijn uitgelaten, hun ogen schitteren. Later in de film gaat Sara terug naar de school en blijkt het overgrote deel van die meisjes toch getrouwd. Eyni: ‘Tradities zijn daar heel sterk. Maar je hoopt dat sommige meisjes Sara’s pad zullen bewandelen.’

Eén al getrouwd meisje leren we wat beter kennen. Sara ontfermt zich over Fereshte en laat haar proeven van een onafhankelijk leven, ook op de motor. Ondertussen knoopt Fereshte een tapijt met een veelzeggend patroon: een jonge vrouw met wapperend haar op een paard.

Khaki: ‘Het beeld drukt vrijheid uit en onderschrijft Sara’s boodschap: ze wil dat tienermeisjes weten dat er zo veel is wat je kunt doen in het leven. Ga ervoor, wil ze zeggen.’

Cutting Through Rocks sluit naadloos aan op de ‘Vrouw Leven Vrijheid’-beweging die drie jaar geleden in Iran ontstond. Miljoenen mensen eisten in maandenlange demonstraties meer vrijheid en democratie, en ze vochten voor meer vrouwenrechten. Eyni: ‘Het is natuurlijk dat mensen naar meer gelijkwaardigheid streven als ze niet zo gezien of behandeld worden. Dat is precies wat Sara doet, en je merkt dat haar gemeenschap openstaat voor veranderingen.’

Khaki vult aan: ‘Maar verandering voltrekt zich niet in één nacht. Het leven en de daarbij horende worstelingen kun je zien als een berg stenen. Als je telkens wat stenen weghakt, zal er uiteindelijk een weg ontstaan waar je vrij over kunt lopen. Dat is wat Sara doet in haar dorp.’