In Coexistence, My Ass! rekent Israëlische comedian Noam Shuster-Eliassi af met fascisme

‘Vreedzaam samenleven, m’n reet!’ Dat schreef de Israëlische vredesactivist en comedian Noam Shuster-Eliassi in reactie op een verzoek van de Amerikaanse universiteit Harvard om te werken aan een project dat een brug moest slaan tussen Israëliërs en Palestijnen. Het resultaat is de onewomanshow Coexistence, My Ass!, waarin Shuster-Eliassi met bijtende humor de Israëlische samenleving en hoe die omgaat met de Palestijnen op de pijnbank legt. De totstandkoming daarvan is te zien in de gelijknamige documentaire van de Libanees-Canadese regisseur Amber Fares, waarin we ook fragmenten van haar comedy-optredens zien.

De camera is geen vreemde voor Shuster-Eliassi, getuige ook de vele archiefbeelden van voor november 2019, toen Fares haar begon te volgen. Ze groeide op in Neve Shalom/Wahat al-Salam, oftewel ‘Oase van Vrede’: een idealistisch dorp waar Joodse en Palestijnse Israëliërs in vrede en wederzijds respect samenleven – zoveel mogelijk dan, want de Palestijnse inwoners hebben en hadden binnen de Israëlische staat nooit dezelfde rechten als de Israëliërs. In de docu zien we hoe een jonge Noam vooraan staat om de internationale pers te woord te staan bij bezoeken van belangrijke figuren als Hillary Clinton, Jane Fonda en Roger Waters. Niet voor niets noemt ze zichzelf spottend een ‘poster child voor vrede’. Uiteindelijk schopt ze het op haar 25ste tot VN-diplomaat, ‘de droombaan van iedere vredesactivist’.

Als Fares haar begint te volgen heeft ze het roer omgegooid. ‘Ik zat bij de VN om vrede te bewerkstelligen, maar dat lukte me niet, dus nu probeer ik het via comedy,’ zegt ze in de docu. Als ze in 2020 door coronamaatregelen haar comedycarrière in de VS op pauze moet zetten en terugkeert naar Israël, raakt ze besmet en komt ze terecht in een hotel waar coronapatiënten van verschillende afkomst – Palestijns én Joods – samen in quarantaine wonen. Het blijkt een ‘vijfsterren-Oase van Vrede’. 

In een tijd waarin Israël genocide pleegt in Gaza, lijken dit ‘Hotel Corona’ en die andere Oase van Vrede als – hoopvolle voorbeelden van vreedzame co-existentie – ver weg. Heeft Shuster-Eliassi nog hoop in het licht van wat er zich allemaal heeft afgespeeld sinds 7 oktober 2023? Ze staat ons te woord via een videoverbinding vanuit Neve Shalom. ‘Natuurlijk heb ik hoop. Dat is waarom ik dit interview doe, waarom ik doorga, waarom deze film nu overal is. Er staat zoveel op het spel, in het bijzonder voor de Palestijnen.’

Vandaar ook de prikkelende titel van de documentaire, legt ze uit. ‘Ik ben opgegroeid in de “co-existentie-industrie”. Ik hoor vaak dat ik in zo’n idyllische plek ben opgegroeid waar mensen in vrede samenleven. En ja, ik ben het product van iets bijzonders. Maar er is geen co-existentie als we het bestaansrecht van Palestijnen ontkennen. Al voor 7 oktober probeer ik deze olifant in de kamer te benoemen. Toen Amber [Fares, red.] me in november 2019 begon te filmen had ik niet verwacht dat we de opkomst van fascisme tot aan deze tragische catastrofe zouden documenteren. Het hele systeem is ingestort. Maar ik heb nog steeds de hoop dat de wereld wakker wordt en de druk van buitenaf, die zo belangrijk is voor het beëindigen van de genocide, de bezetting en de apartheid, wordt opgevoerd.’

Shuster-Eliassi ziet hierin een belangrijk rol voor comedy. ‘Comedy is een uitstekende tool om mensen naar je te laten luisteren, om de status quo en de macht te bevragen. In m’n jarenlange werk als activist weet ik niet hoeveel mensen ik echt beïnvloed heb, maar toen ik op tv een grap over MBS [de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman, red.] maakte, waarin ik de Abrahamakkoorden bekritiseerde, bereikte ik miljoenen mensen.’
Tot haar teleurstelling ziet Shuster-Eliassi dat veel Israëlische comedians zich inmiddels achter de regering scharen. ‘Comedians treden op op legerbases voor soldaten vlak voordat ze Gaza binnengaan en oorlogsmisdaden plegen. Zelfs de grote satirische tv-programma maken sketches waarin ze steun uitspreken voor Netanyahu en hebben het ineens over antisemitisme bij de BBC en dat soort dingen.’

Heeft ze nog een boodschap voor alle Israëliërs? ‘Ik zou elke Israëliër willen toeschreeuwen: “Je bent gebrainwasht, er is een andere werkelijkheid mogelijk.” Al die decennia waarin we de bezetting genormaliseerd hebben, hebben bij ons Israëliërs de gedachte erin geramd dat er geen bestaan voor ons mogelijk is zonder het onderdrukken en uitwissen van de Palestijnen.’