Podcast 'De zeven levens van Betty' houdt het truecrime-genre tegen het licht

‘Marcello!’ roept Naomi Steijger. ‘Hoe gaat het?’ ‘Nu ik jou zie, gaat het heel goed,’ antwoordt de boomlange portier van sekstheater Casa Rosso. ‘Geef me een brasa.’ Na een enthousiaste omhelzing lopen we verder over de Amsterdamse Oudezijds Achterburgwal, midden in de rosse buurt. ‘Die seksshops vind ik ook geweldig,’ zegt ze om zich heen wijzend. ‘Wat voor pakjes ze daar allemaal verkopen! Ik blijf me verwonderen in deze buurt.’ Tegelijkertijd voelt ze zich er helemaal thuis. Eén avond per week zit ze achter de kassa van het Erotic Museum, een paar deuren verderop. Daar verkoopt ze kaartjes aan toeristen die de expositie bekijken van bijzondere seksobjecten en kunst met erotisch thema. Ook bestiert ze een kast met condooms en andere benodigdheden voor de sekswerkers in de buurt. Als het rustig is, komen buurtgenoten kletsen bij haar kassahokje. Ze weten inmiddels dat Steijger dan altijd haar recorder bij zich heeft. ‘Het begon uit financiële noodzaak,’ vertelt ze. ‘Maar ik heb wel bewust gekozen voor een bijbaan op een plek waar ik nog niets vanaf wist.’

Haar werk op de Wallen gaf haar niet alleen een blik in een nieuwe wereld, maar ook een ingang tot een nieuwe carrière: die van misdaadjournalist. Steijger (1994) begon als theatermaker en rolde op die manier in het podcastmaken. Ze maakte in 2023 de bejubelde serie Zwermelingen, over de verborgen levens van arbeidsmigranten in een bos bij Venlo. In De zeven levens van Betty volgt ze een andere persoonlijke fascinatie. ‘Ik vond misdaadjournalisten altijd een boeiende beroepsgroep,’ vertelt ze. ‘Het zijn vaak uitgesproken types, ijdele mannen. Bij ons thuis aan tafel werd ook veel over misdaad gesproken, bijvoorbeeld over de Heinekenontvoering. En ik keek graag naar truecrimedocumentaires. Al vond ik dat soms zo goedkoop, dat ik een beetje walgde van mezelf. Het is eigenlijk puur ramptoerisme. Dus ik wilde weten of er een vorm van misdaadjournalistiek mogelijk was waarbij alle kanten van een verhaal op een eerlijke manier een plek krijgen. En de rol van detective sprak me ook wel aan.’

De kans diende zich aan toen de manager van het museum, oud-politieman Frank, haar vertelde over een moord die vijftien jaar geleden op een steenworp afstand van haar werkplek werd gepleegd. Frank had destijds dienst en stond vlakbij te surveilleren, maar had niets gemerkt. We lopen de paar meter over de gracht om de locatie te bekijken en staan stil voor drie ramen met rode gordijntjes ervoor. Ze zijn ’s middags nog niet bezet, maar later deze avond zullen er vrouwen achter staan om zich aan te bieden aan voorbijgangers. Het middelste raam was het raam van Betty. ‘Raar hè, om ergens te staan waar zoiets gruwelijks is gebeurd,’ zegt Steijger.

Want gruwelijk was de moord zeker. Betty Szabó was een negentienjarige sekswerker uit Hongarije met een opvallende tatoeage van een draak op haar bovenlichaam die ook hoogzwanger achter het raam stond. In de nacht van 20 februari 2009 werd ze door haar naaste collega’s gevonden in een enorme plas bloed. Ze was meer dan zeventig keer gestoken met een mes. Haar zoontje was toen pas drie maanden oud. Ondanks intensief onderzoek is de moordenaar nooit gevonden.

‘Dit verhaal begint dan wel met een dood meisje,’ zegt Steijger in de voice-over van de eerste aflevering van haar podcast. ‘Maar ik beloof je één ding: het eindigt met haar wederopstanding.’ De podcastmaker begon aan het project om het truecrime-genre tegen het licht houden, want dit zit vaak vol clichés, aannames en sensatiezucht. ‘Het eerste idee was om een podcast te maken over de manier waarop we kijken naar dode vrouwen. Iedereen projecteert zijn eigen beeld op zo’n vermoord meisje. Ze zou uitgebuit worden of door het werk wat ze deed haar dood over zichzelf hebben afgeroepen. Ze wordt gezien als een slachtoffer, ook toen ze nog leefde. Maar afgaand op wat ik op de Wallen over Betty gehoord heb, was ze een heel sterke vrouw. Het probleem is dat zij geen invloed heeft op de manier waarop ze afgebeeld wordt.’

In De zeven levens van Betty richt de podcastmaker zich in elk van de zeven afleveringen op een ander aspect van de jonge Betty: het dode meisje, de moeder, de drakenvrouw. Op die manier reflecteert ze op de manier waarop wij naar haar kijken. Steijger besteedt veel aandacht aan muziek en sound design – ze organiseerde zelfs een koor van sekswerkers voor een spectaculair slotlied. Daardoorheen loopt het razendspannende verhaal van de zaak zelf, die tijdens de opnames onverwacht weer aan het rollen kwam.

Interessant genoeg kreeg Steijgers rol hierdoor ook iets van een truecrimecliché: de lichtelijk naïeve jonge vrouw die min of meer per ongeluk onderdeel wordt van een moordonderzoek. Toen ze een paar maanden bezig was met de research besloot de politie de cold case namelijk te heropenen. En wel op een heel opvallende manier: om extra aandacht voor de zaak te krijgen werd er een hologram van Betty gemaakt. Een week lang stond de projectie van een meisje met dezelfde tattoo en dezelfde kleren als Betty in een raam aan de overkant van haar werkplek. Ze wenkte voorbijgangers, blies condens op het raam en schreef daarin met haar vinger het woord ‘help’. Naast het raam was haar levensverhaal te lezen, met de oproep je te melden bij de politie als je informatie had.

Het was een unieke methode en de beelden van de bewegende overleden sekswerker gingen dan ook de hele wereld over. ‘Dat is toch ongelooflijk?,’ zegt Steijger. ‘Ik was bezig met de vraag hoe we aankijken tegen een dood iemand en dan wordt ze zo in beeld gebracht.’ Maar door haar gewroet in de zaak had ze zelf ook de interesse van de politie gewekt en raakte ze steeds verder verstrikt in de verschillende belangen: het politieonderzoek, haar contacten op de Wallen en haar eigen verhaal. ‘Ik denk af en toe nog steeds: wat is mij in godsnaam overkomen?’

Maar wie de podcast luistert, weet dat het niet helemaal toevallig is. Met Steijgers ongebruikelijke bijbaan kiest ze voor avontuur. Haar interesse is oprecht en ze heeft een open blik. Daarmee wint ze het vertrouwen van belangrijke sleutelfiguren in het verhaal. Zo gaat ze langs bij iemand over wie op de Wallen wordt gezegd dat hij Betty vermoord zou hebben. ‘Een goede misdaadjournalist was daar waarschijnlijk niet alleen naartoe gegaan. Maar mijn nieuwsgierigheid wint het dan van mijn verstand. En ik geloof heel erg in intuïtie, ook bij het werk in mijn kassahokje. Ik heb van de beveiligers geleerd hoe je in heel korte tijd een indruk kan krijgen van iemand, en hoe je omgaat met mensen die zich vreemd gedragen.’

Hoe het nou echt voelt om achter een raam te zitten, horen we in de podcast van Agnes, de collega van Betty die haar gevonden heeft. Zij kwam uit dezelfde stad in Hongarije. Door haar verhaal worden onze eigen vooroordelen ook op de proef gesteld. Betty zat hoogzwanger achter het raam en begon acht dagen na de bevalling alweer met sekswerk. ‘Ik denk dat bijna iedereen die dat hoort daar wel iets van vindt. In het verhaal bij het hologram werd de tragiek van de zwangerschap heel breed uitgemeten, terwijl ik merkte dat de vrouwen en hulpverleners die op de Wallen werken er heel anders tegenaan kijken.’

Na zeven afleveringen heeft de luisteraar een veel completer beeld van Betty. Heeft Steijger nu ook het idee dat ze haar beter kent? ‘Ik denk eigenlijk dat zij een verbazingwekkend persoon was. Het zullen geen makkelijke omstandigheden geweest, maar ze deed het wel gewoon. En ik denk dat we heel moeilijk kunnen accepteren dat sommige mensen zo zijn. Maar uiteindelijk is dat ook weer perceptie, en dat is precies waar het verhaal over gaat.’