‘Niemand laat zijn eigen kind alleen…’ Deze smartlap mag de Surinaams-Nederlandse Florence Rustveld niet meer zingen van haar dochter, want het lied doet haar pijn. Florence was zelf een ‘kweekje’: ze moest op haar tiende bij haar oudere zus gaan wonen. Later, als moeder van drie kinderen, liet ze er zelf ook twee achter bij familie. Dat deed Florence toen ze een nieuw bestaan in Nederland wilde opbouwen; met één kind zou dat makkelijker gaan. Maar nu zegt ze: doe het niet, hou je kinderen bij je.
Florence is een van de lotgenoten die gereageerd hebben op Nicole Terborgs ontroerende VPRO/Prospektor-podcastserie Kweekje, mi kwekipikin uit 2023, waarin zij het fenomeen kweekjes onderzoekt. Deze serie is enerzijds heel persoonlijk en bevat emotionele gesprekken met haar moeder, actrice Jetty Mathurin. Anderzijds kijkt Terborg ook breder: heeft deze gewoonte zijn oorsprong in het slavernijverleden van Suriname en de Antillen?
Terborg kreeg enorm veel reacties op de podcast. Ze is in gesprek gegaan met allerlei andere kweekjes en daaruit is de tentoonstelling Kweekje, kon luku! (Kweekje, kom kijken!) ontstaan, te zien in museum Oscam in Amsterdam-Zuidoost. Maar uit de gesprekken is ook een bonusaflevering van Kweekje voortgekomen.
Behalve de hierboven genoemde Florence, horen we daarin nog verschillende andere kweekjes. Zoals de Hindostaans-Surinaamse Cheryl, die uitlegt dat ze zich altijd een eilandje heeft gevoeld – iemand die bij niemand hoorde. En Guno heeft als kweekje weliswaar veel liefde gemist als kind, hij ziet ook dat hij door zijn jeugd heel onafhankelijk is geworden.
Op Bonaire, waar Terborg ook heen reisde voor deze bonusaflevering, worden kweekjes yu sin doló genoemd: kind zonder pijn. Een mooie, maar ook droevige term. Want net als in Terborgs eigen verhaal, komt ook in de verhalen van lotgenoten weer naar voren dat het vanzelfsprekend opvangen van de kinderen van je naasten weliswaar enorm liefdevol en krachtig is, maar ook gepaard gaat met verdriet, vervreemding en zwijgen. Een zwijgen dat gelukkig wel steeds meer doorbroken wordt – met dank aan Kweekje en alles wat uit die podcast is voortgekomen.