Cultuurpodcasts

Een muze is een inspiratiebron voor een kunstenaar; een eervolle maar wel vrij passieve rol. Veel vrouwen die bekendstaan als muzen waren veel meer dan dat. In de nieuwe podcast De muze is moe van Avrotros analyseert maker Marieke van der Veer het fenomeen muze en portretteert ze een aantal beroemde muzen uit de beeldende kunst, zoals Misia Sert, Camille Claudel en Mathilde Willink. Hoewel de podcast vrij traditioneel is opgebouwd en vooral op interviewmateriaal met experts en biografen is gebaseerd, komen de onderbelichte vrouwen uit de kunstgeschiedenis wel mooi tot leven.

Bob Guccione, oprichter van het blad Penthouse, begon in de jaren zeventig een pornoblad voor vrouwen: Viva. Aanvankelijk sloeg het de plank nogal mis, maar toen een aantal slimme en capabele vrouwen aan het roer kwamen, groeide het uit tot boegbeeld van de vrouwenbeweging. Viva was een succesvol tijdschrift met uitstekende artikelen door beroemde schrijfsters én veel stijve piemels. Maar helaas duurde deze glorietijd niet lang. In deze podcast van Crooked media vertelt Jennifer Romolini de geschiedenis van Viva, met veel juicy verhalen van betrokkenen. Helaas worden ze wel erg vaak onderbroken voor reclame.

Mariëtte Hamer is regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Dat betekent dat ze bewustwording en cultuurverandering over dit onderwerp moet bewerkstelligen, en een van de manieren waarop ze dit doet is een podcast in samenwerking met het AD. Hier gaat ze samen met acteur Sahil Amar Aïssa in gesprek met mensen uit verschillende vakgebieden over het onderwerp. Op welke manier kun je ermee te maken krijgen en vooral: hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen (mannen) zich een beetje normaal gaan gedragen? In de eerste aflevering schuift de Vlaamse Evi Hanssen aan. Het is een prima gesprek, maar het blijft wel een beetje onduidelijk voor wie deze podcast eigenlijk bedoeld is.

Oudere vrouwen zijn weinig zichtbaar en hoorbaar in de media en ‘that’s fucking bullshit’, zegt actrice Julie Louis-Dreyfus (Seinfeld, Veep), die zelf ook alweer 62 is. Daarom spreekt ze in haar nieuwe podcast Wiser than me vrouwen die nog meer levenservaring dan zij hebben. Ze heeft een aantal grote namen weten te strikken, waaronder Diane von Furstenberg, Isabel Allende en Jane Fonda. Die laatste deelt allerlei levenslessen, maar ook wat haar favoriete vibrator is. Het is wel een beetje jammer dat celebritypodcasts eigenlijk gewoon goed begeleide zoomgesprekken zijn, in dit geval zelfs met stroomstoring. Maar voor de levenswijsheden van deze vrouwen blijf ik toch luisteren.

Het is de bekende metafoor van de popartiest die bizar hoge eisen stelt: alleen maar blauwe M&M's in de kleedkamer. Maar wie is er nu echt onmogelijk om mee te werken? Wat voor fratsen halen bezopen popsterren uit en wat moeten de mensen achter de schermen doen om het allemaal in goede banen te leiden? Atze de Vrieze en Timo Pisart van VPRO’s 3voor12 spreken veel boekers, managers en organisatoren en horen anekdotes die te smakelijk zijn om niet te delen.

Van al die juice maken ze podcast voor 3FM, waarvan het tweede seizoen net is gelanceerd. Elke week behandelen ze een ander thema, van laatkomers tot opdringerige fans. Ook delen ze hun eigen, soms grappige en soms pijnlijke verhalen, zoals een ongemakkelijke ontmoeting met Ryan Adams op een hotelkamer. De vormgeving is soms wel erg letterlijk (insert het geluid van een dikke joint waar de brand in vliegt). Als je de volgende keer in de concertzaal staat te wachten tot de artiest eindelijk opkomt, zal deze podcast zeker door je hoofd gaan. 

In 2014 ontdekten leden van de Texelse duikclub op de bodem van de Waddenzee een schip uit de zeventiende eeuw. Het lag vol perfect bewaard gebleven schatten, met als pronkstuk een prachtig geborduurde zijden japon. Over de nasleep van die vondst maakte de NTR een multimediaproject. De driedelige televisiedocumentaire gaat vooral over het getouwtrek tussen de eigenwijze Texelaars en de kunsthistorici aan de wal.

De vierdelige podcast die Tjitske Mussche samen met regisseur Arnold van Bruggen maken gaat in op de vraag wie de jurk gedragen zou kunnen hebben. In vier afleveringen worden er verschillende theorieën onderzocht. Ondertussen leer je van alles over kunstgeschiedenis, museumwerk en die roerige zeventiende eeuw.

Miljoenen mensen smullen van Married at First Sight en Temptation Island. Maar is de positie waarin de kandidaten van deze realityprogramma’s gebracht worden eigenlijk wel ethisch verantwoord? Podcastmaker en realityverslaafde Nikki Koppens onderzoekt deze vraag in een vierdelige podcast. Het lukt haar om oud-kandidaten en televisiemakers te spreken, die een af en toe ontluisterend beeld geven van hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Ze gebruikt haar achtergrond als mediawetenschapper om een onderhoudend en onderbouwd antwoord te geven op de vraag uit de titel.

Petra Possel moest na twaalf jaar stoppen met haar culinaire radioprogramma Mangiare!, tot verdriet van haarzelf en vele fans. Er werd zelfs een petitie gestart om het te behouden, maar dat mocht niet baten. Podimo kwam snel in actie en sinds kort is de show daar te horen, onder de naam Smakelijk! Possel en een steeds wisselende ‘rechterhand’ ontvangen culinaire gasten, zoals chefkoks of jenevermakers. Er wordt gegeten, geproefd en recepten gedeeld, net zo gezellig en smakelijk als in het radioprogramma.

Dat popmuziek serieus moet zijn, of op zijn minst oprecht, gold een tijdlang helemaal niet. In de jaren negentig stonden de hitlijsten vol met liedjes die begonnen als ‘een gebbetje’ maar toch tienduizenden keren over de toonbank van de platenzaak gingen. Ze werden ‘uitgevoerd’ door stripfiguren, dieren of een ‘dingetje’ en stonden bol van de gekke stemmetjes en onuitstaanbare melodietjes.

Atze de Vrieze is in het dagelijks leven popjournalist bij VPRO’s 3voor12 en houdt zich bij uitstek wél bezig met de serieuze en oprechte muziek. Maar toen in coronatijd het livecircuit op slot ging, ging hij op zoek naar de verhalen achter de wansmakelijke hits van de jaren negentig en stuitte op een goudmijntje. Inmiddels zijn er al drie seizoenen van Weird Hit Wonder en is de bron nog lang niet opgedroogd. Zo is er in seizoen drie een ontroerende aflevering over ‘Holiday Rap’ en duikt Atze zelf de studio in om een ‘fake live-hit’ op te nemen.

Schrijver Klaas Knooihuizen en vanalleskunner Wisse Beets maken al bijna vier jaar de podcast Themafeest. Deze chatcast onderscheidt zich van ieder ander geklets, en dat komt door de melig-absurdistische toon; de makers vatten hun feestje dan ook veelzeggend samen als ‘een periodieke podcast over thema’s om lekker naar te luisteren’. Die thema’s kunnen alles zijn: van ‘verstandskies’ tot ‘nuance’. De afleveringen gebruiken als startpunt weetjes over het thema in kwestie, die vervolgens voer zijn voor prettig ontsporende (meta)gesprekken tussen de twee vrienden.

De nieuwste aflevering gaat over voornamen. Voor echte namennerds wel jammer dat er over de namen Adolf en Vanessa weetjes te horen zijn die ook al in de uitstekende namenpodcast Aangenaam voorbijkwamen, maar verder is het weer een vermakelijke bedoening. Met bijvoorbeeld de dwingende tip om je kind Ruurd te noemen, een advies dat ook terugkomt in een liedje. De Themafeestliedjes – gemaakt door Beets, die ook in de band Woezels zingt – zijn altijd een hoogtepunt in de podcast: luister maar naar de bouncende beats in het etymologierubriekje, of het hilarische metalnummer waar de aflevering ‘Leeftijd’ mee afsluit.

Bij de Amsterdamse Stadsbank van Lening kunnen burgers waardevolle spullen verpanden om zo tijdelijk aan wat extra geld te komen. De instelling bestaat al meer dan vierhonderd jaar, zelfs de vrouw van Rembrandt was er klant. Het eveneens in Amsterdam gevestigde onafhankelijke magazine MacGuffin maakte een vijfdelige podcast over deze bijzondere plek, die in deze tijd van financiële onzekerheid weer nieuwe klanten trekt. Maker Alix de Massiac ging vakkundig te werk en schetst mooie portretten van medewerkers en klanten. Het feit dat de Nederlandse interviews steeds in het Engels vertaald worden maakt een groter publiek mogelijk, maar houdt de boel wel wat op.

De nieuwe Nederlandse omroep Zwart heeft zijn eigen versie van Song Exploder gemaakt. In deze populaire podcast ontleedt een artiest een liedje en vertelt precies hoe het tot stand is gekomen; welke inhoudelijke en artistieke keuzes er zijn gemaakt. Het format is exact gekopieerd, maar het blijft leuk om te luisteren hoe bijvoorbeeld Willem te werk ging bij zijn emotionele hit ‘Houten pak’ en hoe Sophie Straat door haar geliefde en producer Wieger Hoogendorp werd overgehaald om een draaiorgel in haar nieuwe single ‘Mannen’ te verwerken. Gepresenteerd door Vincent ‘Venz’ Reinders.

In deze podcast van de Vlaamse Radio 1 fileert muzikant Senne Guns, die onder andere ooit meespeelde in het orkest van Spinvis, bekende hits. Als een chef-kok zoekt hij de ingrediënten bij elkaar, waarbij hij de luisteraar meeneemt op een reis door de muziekgeschiedenis. Hij legt bijvoorbeeld uit dat ‘Sultans of Swing’ van Dire Straits bestaat uit onder meer een snufje Andalusische cadens, en scheut stratocaster en een blik Bob Dylan. Zo spijker je in vijftien minuten je muziekkennis bij en krijgt zelfs de meest belegen radiohit een nieuwe smaak.

Non-fictieboeken die zallerlei populairwetenschappelijke theorieën aan elkaar knopen, zoals Freakonomics of het werk van Malcolm Gladwell, doen het altijd goed op verjaardagen van mensen die alles al hebben en in de kiosk op het vliegveld. Maar klopt de inhoud wel? Michael Hobbes verwierf zijn faam met You’re Wrong About en Maintenance Phase, podcasts waarin hij culturele vooroordelen en de wellnessindustrie onder de loep neemt. In If Books Could Kill maakt hij samen met Peter Shamshiri gehakt van deze ‘airport bestsellers’ op een vileine, hilarische maar ook heel scherpzinnige manier.

Over voetbal kan je duidelijk nooit genoeg praten. Podcastbedrijf en Dag en Nacht Media brengt in deze wekelijkse podcast geen transfernieuws of wedstrijdanalyses, maar tijdloze verhalen over de populairste sport ter wereld. Elke week vertelt een kenner in ongeveer 25 minuten een verhaal, bijvoorbeeld over het erbarmelijke team van Micronesië of de bekende straatvoetballer Issy Hitman. Gezellige muziekjes en toepasselijk sound design omlijsten de smakelijke vertellingen. 

Een nieuwe filmpodcast met een lekker strak en helder format. Actrice Anna Drijver, filmmaker Ivo van Aart en schrijver Gijs Wilbrink bespreken elke week een beroemde film. Alleen heeft één van de drie de film nooit gezien. Dan gaan ze uit elkaar en bekijken ze de film alsnog (dit kun je dus als luisteraar ook doen). In de tweede helft van de podcast delen ze hun bevindingen. 

De vraag is dan of de derde persoon zich nu nog kan voorstellen dat die ooit heeft kunnen leven zonder de overbekende film, en of die film de tand des tijds heeft doorstaan. Er is een goede chemie tussen de drie presentatoren en het leuke is ook dat het echt vakmensen zijn. Stiekem leer je tussendoor dus van alles over bijvoorbeeld regie en verhaalstructuur. 

De eerste aflevering van Nooit gezien gaat over Ghostbusters. Deze ultieme jarentachtigklassieker heeft Ivo dus nog nooit gezien. Hij zat niet onder een steen, dus heeft wel associaties: die pakken, die auto en dat groene slijm. Hoe gaat hij de film vinden, en gaan Anna en Gijs er net zo van genieten als ze deden toen ze hem als kind bekeken.

Momenteel draait in de Belgische bioscopen de film Zillion, over de opkomst en ondergang van een Antwerpse megadiscotheek. Het is een waargebeurd verhaal: de Zillion werd in 1997 geopend en werd door de een gezien als een paradijs, en door de ander als een poel van verderf. In elk geval kon er alles: de meest bizarre feesten, vuurwerkshows, porno op het podium.

Vaste klanten, dj’s en werknemers vertellen in deze podcast van Studio Brussel het verhaal. Elk weekend was er weer iets bizars; van mayonaisegevechten en levende kippen tijdens de dioxinecrisis tot echte bankbiljetten die over het publiek werden uitgestrooid.

Stralend middelpunt van deze extravagantie was eigenaar Frank Verstraeten. Hij verzon de meest bizarre acts, was de ster-dj, had een relatie met miss België en vloog rond in zijn helikopter. Dat kon natuurlijk nooit lang goed gaan en dat deed het ook niet. In de derde aflevering barst de bubbel. Maar dan heb je al zo veel smakelijke anekdotes en opzwepende trance-muziek gehoord dat je het gevoel hebt dat je zelf een hele nacht bent wezen stappen in de Zillion.

De podcast Articles of interest gaat over mode, of uitgebreider: wat we dragen. Het derde seizoen is net van start gegaan, en hierin heeft host Avery Trufelman grote ambities. Ze gaat alles zes afleveringen gebruiken om ons inzicht te geven in de meest basic stijl van allemaal. Zo basic dat we soms niet eens doorhebben dat het een specifieke stijl is: 'nette kleren', zoals deze voor het eerst gedragen werden op de campus van prestigieuze universiteiten in Amerika. 

Want hier komt deze look namelijk vandaan, vertelt Avery in de eerste aflevering. Dat dit allemaal zo goed gedocumenteerd is, is te danken aan T. Hayashida, een Japanse fotograaf die de stijl van studenten in 1965 vastlegde in het fotoboek Take Ivy. Avery belooft om dit boek als startpunt te nemen voor het universele komen en gaan wat we unaniem mooi vinden. Klinkt misschien ingewikkeld, maar we hebben het hier over een van de beste vertellers in de podcastwereld, dus luister maar gewoon. Of lees eerst het interview met Avery over haar manier van werken en haar complexe liefdesverhouding met mode. 

De maker van deze podcast is Lex Boon, een journalist met een neus voor geweldige verhalen, en het onderwerp boeiend en bizar: kunstenaar Jeroen van der Most leest in een Saoedische krant dat één van zijn schilderijen voor 3,2 miljoen dollar is verkocht. Alleen… hij heeft het werk helemaal niet gemaakt. Lex en Jeroen gaan op onderzoek uit in Saoedi-Arabië.

Helaas heeft Boon tijdens die reis niet alles opgenomen wat je zou willen horen. En toen kwam ik er pas achter dat hij het hele verhaal ook al eens heeft opgeschreven in Het Parool. Maar als je dat niet hebt gelezen (en een Podimo-abonnement hebt), is deze podcast toch een aanrader. Het verhaal blijft bijzonder, Boon is een goede verteller en Jeroen een grappige en enthousiaste hoofdpersoon.