Van de podcast 'Alle geschiedenis ooit' komt nu een boek vol verrassende historische weetjes

Historische weetjes en verhalen over Nederland waarmee je op feesten en partijen de blits kunt maken bij andere gasten: daar richten de makers van de podcast – en nu ook het boek – Alle geschiedenis ooit zich op. Wie heeft ooit gehoord van Maus Gatsonides, de, jawel, Nederlandse uitvinder van de flitspaal? In het buitenland staat zijn vinding te boek als ‘gatsometer’ of kortweg ‘gatso’ en Gatsonides krijgt heel wat verwensingen te verduren wegens de impact van zijn flitspaal.

Zo passeren ook de geschiedenis van het verdwijnende Chin. Ind. Spec. Rest., de kapsalon, het woord pindakaas, de zachte g en Rock de Braziliaan de revue. Die laatste – ook wel bekend als Gekke Gerrit – was een koopmanszoon uit Groningen en groeide in de zeventiende eeuw uit tot een berucht piraat die de door hem gehate Spanjaarden levend aan het spit geroosterd zou hebben.

Het einde van Rock is in nevelen gehuld en dat komt doordat de verhalen over hem uit slechts één bron komen: een boek van de Franse scheepsarts Alexandre Exquemelin uit 1678. ‘Sommige details moeten we wellicht met een flinke korrel zeezout nemen,’ noteren de makers van Alle geschiedenis ooit: Arco Gnocchi, Nynke de Jong, Thom Aalmoes en Andrea Huntjens.

In het boek zetten de vier ook bekendere verhalen in een ander daglicht, zoals de tulpenmanie. ‘Iedereen kent het verhaal in grote lijnen wel,’ zegt Thom Aalmoes als we hem via Teams spreken. ‘In de Gouden Eeuw maakte de handel op de Oost ons steenrijk. Speculatie kwam op en mensen werden helemaal lijp van tulpen. De bollen wisselden voor duizenden guldens van eigenaar. Eentje ging zelfs voor 4200 gulden over de toonbank, goed voor zo’n 28 jaarinkomens van een arbeider.’

Het gangbare idee is dat de tulpenmanie het hele land in de ban hield, dat mensen erdoor geruïneerd werden en dat het voor sommigen zelfs reden was om zelfmoord te plegen. ‘Maar dat verhaal is pas later in omloop gebracht door protestantse doempredikers, voor wie de tulpenmanie een fijne aanleiding was om te waarschuwen voor de gevaren van speculatie. Het was volgens hen een van de dingen die mis waren met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In werkelijkheid speelde de tulpenmanie slechts in drie Nederlandse steden een rol van betekenis en zijn er geen mensen aan failliet gegaan.’

De verhalen van Alle geschiedenis ooit moeten vooral leuk en goed door te vertellen zijn, benadrukt Aalmoes nog een keer. ‘Sommige geschiedenisverhalen worden met opgeheven vingertje verteld, zo van: dit verhaal behoort echt iedereen te kennen. Dat proberen we te vermijden, we hebben het net zo graag over de geschiedenis van de Spice Girls als over Karel de Vijfde. Het publiek moet bij ons ook nooit het idee krijgen dat het een les krijgt.’

Over historisch-wetenschappelijke termen als continuïteit en cesuren zul je de makers van de podcast en het boek niet zo snel horen. Niet expliciet, althans. Aalmoes: ‘Toevallig ben ik bezig met een podcastaflevering over de val van het West-Romeinse Rijk en voor de luisteraar plaats ik die gebeurtenis in principe in 476 na Christus. Gaandeweg probeer ik daarbij wel te verrassen, door redenen te noemen waarom je de val van het West-Romeinse Rijk ook wat eerder of later in de tijd zou kunnen plaatsen. Voor dat soort discussies hebben we in Alle geschiedenis ooit dus wel wat ruimte, maar het is nooit het hoofdonderwerp. We zullen niet iets zeggen of schrijven als: er zijn twee historische paradigma’s en die gaan we nu uitgebreid behandelen.’

Op Huntjens na is geen van de makers afgestudeerd historicus. Hoe spannend is het dan om je toch aan zo’n podcast en zo’n boek te wagen? ‘Toen we in 2021 begonnen met de podcast, voelden we ons amateurs die even het veld van de geschiedenis op kwamen wandelen. Zo van: ja, hallo, hier zijn we, en we gaan nu vertellen hoe het zit. Maar zo voelen we ons niet meer, want je bouwt toch zelfvertrouwen op. We proberen ons onderzoek goed te doen en schenken bij langere verhalen in de podcast ook zijdelings aandacht aan de belangrijkste historische discussies erover. Dus als we Winston Churchill behandelen, vertellen we eerst het verhaal en kijken we daarna of het gangbare beeld dat we van hem hebben wel klopt. Dan kom je al gauw uit bij heikele zaken als de hongersnood in Bengalen en Churchills kijk op arbeiders, vrouwen en Ieren.’

De vier makers vertrouwen op de band die ze over de jaren heen hebben opgebouwd met hun publiek. ‘De meeste reacties krijgen we van luisteraars die net als wij vooral een grote liefde voor geschiedenis delen. Zij komen met hun eigen verhalen of corrigeren foutjes. Het komt niet voor dat iemand over de rooie is en zegt: dit klopt niet en dat kan echt niet, nu ga ik nooit meer iets van jullie luisteren! Het spannende aan het boek is wel dat het bij een heel ander publiek terechtkomt, waarschijnlijk ook bij veel mensen die de show niet kennen. In een boek is de band met het publiek ook heel anders, voor ons is het afwachten hoe dat zal uitpakken.’

Vervolgboeken met indrukwekkende historische weetjes en verhalen over Europa en de rest van de wereld staan al op de rol voor de komende jaren.