Bouta’s laatste zet: reconstructie van de mysterieuze verdwijning van Bouterse na zijn veroordeling

Linda van der Pol: ‘Onze oud-hoofdredacteur van Investico, Jeroen Trommelen, heeft als Volkskant-verslaggever veel in Suriname gewerkt en hij heeft ons hier eigenlijk toe aangespoord. Hij zei: “Een van de belangrijkste journalistieke vragen luidt nu: waar is Bouterse? Jullie moeten dat gaan uitzoeken.” Dat was vorig jaar maart en ik dacht toen: oké, maar daar gaan we toch nooit achter komen.’

Sylvana van den Braak: ‘Uiteindelijk wilden we het wel echt proberen, al was de kans klein.’ 

SvdB: ‘In december 2023 is hij in hoger beroep veroordeeld tot twintig jaar cel. Dus toen moest hij echt gaan zitten en zich drie weken na de uitspraak melden. In januari was hij opeens weg. Niemand wist waar hij was, ook zijn eigen vrouw niet.’

LvdP: ‘Dat zei ze, ja.’

SvdB: ‘Er speelde in die weken nog iets anders. Bouterse is niet direct opgepakt na de uitspraak omdat hij in principe nog gratie kon aanvragen. Daarvoor had hij acht dagen de tijd, maar dat gebeurde niet. Ondertussen vonden er achter de schermen onderhandelingen plaats over waar hij gevangen zou komen te zitten. Er werd een cel voor Bouterse gebouwd op het militair terrein bij een ziekenhuis.’

LvdP: ‘Daar zijn we geweest. Die cel is nooit af gebouwd, dus het was niet meer dan een groot kaal betonblok. De ligging was ook heel raar: op een drukke plek in de stad, weliswaar bij het militair hospitaal, maar feitelijk zat het naast een drukbezochte kraamkliniek. Uiteindelijk ging dat niet door, want juridisch gezien zou het een verzwaring van de straf betekenen omdat hij daar alleen, in afzondering, zou verblijven.’

SvdB: ‘Een kamer of een vleugel op de eerste verdieping van een bestaand zorghotel was een andere mogelijkheid. Dat was een behoorlijk luxe accommodatie met de nodige faciliteiten. Een kleine oase, met een mooi zwembad in de achtertuin.’

LvdP: ‘We hebben daar nog gezwommen.’

SvdB: ‘Het liet in elk geval zien dat de autoriteiten bij de onderhandelingen over de plek waar hij zijn straf zou moeten uitzitten aan de wensen van Bouterse en zijn advocaat tegemoet zijn gekomen. Men ging echt op zoek naar iets wat passend was voor hem. Uiteindelijk hebben al die gesprekken niet zo veel uitgemaakt, want hij is gaan lopen.’

LvdP: ‘Die hele periode na zijn veroordeling was mysterieus. Van het feit dat hij drie weken de tijd had om zich te melden tot die rare onderhandelingen tussen zijn advocaat en de autoriteiten over dat zorghotel. Dat alles was al genoeg aanleiding om te willen uitzoeken: wat is hier gebeurd en hoe heeft dat kúnnen gebeuren? En hoe was het überhaupt mogelijk dat hij kon vluchten? Waarom stond er al die tijd geen politie voor zijn deur? Hij moet dus geholpen zijn. De verwachting dat we hem echt zouden gaan vinden was niet erg hoog en naarmate ons onderzoek vorderde, zijn we ons meer gaan richten op de vraag hoe hij heeft kunnen vluchten en wie hem daarbij geholpen hebben. In zekere zin is dat ook relevanter, omdat dit het netwerk rondom Bouterse bloot legt.’

SvdB: ‘Eerst zijn we aan de hand van een tijdlijn een reconstructie gaan maken. Wat is er gebeurd vanaf het moment van de veroordeling tot het moment dat hij wegliep? Welke besluiten zijn er in de tussentijd genomen? In Suriname heeft collega-journalist Ank Kuipers bijvoorbeeld gesprekken voor ons gevoerd met mensen die op vliegvelden werken en veel verstand hebben van helikopters, vliegtuigjes en internationale en binnenlandse vluchten in Suriname.’

LvdP: ‘We hebben een groot aantal mensen gesproken en ook de Nederlandse en Surinaamse ambassadeurs in mogelijke verblijflanden van Bouterse benaderd. Daar hebben we helaas weinig reactie op gekregen. Het had kunnen helpen bij het deduceren van het aantal plekken waar Bouterse zou kunnen zitten. Steeds was er de vraag, welke plek is logisch? Wat valt af? Wat blijft er over?’

SvdB: ‘Daarnaast had je nog heel veel roddels over de gezondheidssituatie van Bouterse. Bijvoorbeeld over zijn nierdialyse. In Suriname, en ook in Nederland, is regelmatig in de pers beweerd dat Bouterse dialyse moest ondergaan vanwege nierproblemen. Dat werd als feit gepresenteerd, maar het is nergens bevestigd. Het was voor ons interessant omdat het mogelijk wat kon zeggen over de verblijfplaats van Bouterse. Als je elke dag schoon water nodig hebt om te dialyseren en je zit in het Surinaamse binnenland is dat bijvoorbeeld mogelijk te achterhalen.’

LvdP: ‘En er was nog iets wat opviel. Bouterse is niet de enige prominente politicus uit Suriname die na een veroordeling verdwenen is. Oud-minister van Financiën Gillmore Hoefdraad is ook veroordeeld en die is ook al jaren voortvluchtig. Dan heb je nog Joël Martinus, alias Bordo, voormalig politicus en tevens rapper. Ook hij had de benen genomen na een veroordeling en wellicht was er een verband tussen die twee en Bouterse. Misschien posten ze wel op sociale media en biedt dat aanknopingspunten over hun verblijfplaats. En wie weet, ook die van Bouterse.’

SvdB: ‘Martinus was heel actief op Facebook en postte daar heel veel foto’s, toch zijn ego. Linda heeft kunnen achterhalen dat hij in São Paulo in Brazilië zat en toen zijn we daar een paar dagen mee bezig geweest. Maar Interpol was er ook mee bezig, want kort nadat wij hem daar hadden getraceerd werd hij opgepakt. Maar goed, Bouterse was niet zo dom als Martinus.’

LvdP: ‘Bouterse postte niks.’

SvdB: ‘Klopt. Op 25 mei dit jaar zijn de verkiezingen in Suriname en het was inderdaad een mogelijk scenario dat hij daarna weer zou opduiken, als een duveltje uit een doosje. Ook omdat vanuit zijn eigen partij al snel werd gezegd dat wanneer de NDP de verkiezingen zou winnen er gratie aan Bouterse zou worden verleend. Vergeet niet dat de partij Bouterse ook tot erevoorzitter van de NPD heeft benoemd toen hij gevlucht was. Dus hij had een heel prominente positie binnen de partij.’

SvdB: ‘Het was kerstnacht. Wij hadden allebei heel hard gewerkt.’

LvdP: ‘En we wilden heel even een paar dagen vrij nemen met kerst.’

SvdB: ‘Toen kreeg ik ’s nachts een appje uit Paramaribo van onze collega Ank. Ze was net gebeld over een roddel dat Bouterse dood zou zijn. Dat gerucht deed wel vaker de ronde, dus we dachten: eerst maar eens zien. Maar goed, stel dat het wel zo was. Die man is ook niet zo jong meer en hij heeft niet het meest gezonde leven geleid. Tijdens onze zoektocht werd ons ook weleens verteld dat hij misschien al wel dood was. Vervolgens ben ik gaan appen en kwam de bevestiging.’

LvdP: ‘Op dat moment was het wel even: oei, wat moeten we nu doen?’

SvdB: ‘Nee, maar uiteindelijk heeft het nog best veel nieuwe informatie opgeleverd, want direct na zijn dood was zijn lichaam ineens weer in zijn woning. Daardoor kregen we meer zicht op het apparaat rond Bouterse dat hem faciliteerde. Mensen wilden daarna ook wel meer vertellen, al is er nog altijd angst om in alle openheid over dit onderwerp te spreken.’

SvdB: ‘Die hebben wij ook gezien, maar voor zover wij weten zat hij niet op die locatie, in elk geval niet aan het einde van zijn leven. Dit was overigens een van de plaatsen die onze collega Ank ook al vrij vroeg in ons onderzoek noemde. Toen die locatie ook in Nederlandse media verscheen, werd daar in Suriname ook nogal geïrriteerd op gereageerd.’

LvdP: ‘Alsof Nederlandse journalisten zomaar even naar Suriname kunnen vliegen en dan binnen drie dagen de verblijfplaats van de voortvluchtige Bouterse zouden kunnen achterhalen.’

SvdB: ‘We weten wel dat Bouterse in het jaar dat hij op de vlucht was op enig moment weer thuis was. Het was fluïde. Er was beweging.’

SvdB: ‘Ja, al zijn de meningen daar ook wel over verdeeld. Sommigen hebben met de veroordeling al iets van gerechtigheid gekregen, maar het feit dat hij heeft kunnen lopen is op z’n zachtst gezegd natuurlijk wel heel zuur. Bouterse heeft altijd hard gevochten tegen het imago van moordenaar en zei steeds: de geschiedenis zal ervoor zorgen dat de waarheid over mij gesproken wordt. Toch gaat hij nu gewoon de geschiedenisboeken in als veroordeelde moordenaar.’

LvdP: ‘Nou, dat zou ik moeten opzoeken. Volgens mij hebben ze hem uitgestrooid.’

SvdB: ‘Daar is wel een statement over geweest. Moet online wel te vinden zijn.’