Oorzaken festival brengt verhalende en experimentele audio naar een breed publiek

Tjitske Mussche (1982) en Emmie Kollau (1977) zijn podcastmakers en vormen samen de directie van Oorzaken Internationaal Podcastfestival. Dit tweejaarlijkse evenement fungeert als tegenpool van de ‘kletspodcasts’, waarbij mensen simpelweg achter een microfoon gaan zitten en een uur volpraten. Toevallig is het thema van het festival dit jaar ook ‘tegenpolen’. We spreken de twee terwijl ze bezig zijn met de laatste voorbereidingen.

Tjitske Mussche: ‘We willen met Oorzaken laten zien wat voor moois, bijzonders en urgents er is op het gebied van verhalende audio. Daaronder versta ik podcasts, maar ook radiodocumentaires, geluidswandelingen en voorstellingen waarin het grensgebied tussen audio en dans, literatuur of theater wordt opgezocht. Het doel is een zo breed mogelijk publiek hiermee in contact te brengen. Ook willen we het samen luisteren stimuleren, want dat is iets heel anders dan wanneer je aan het fietsen bent met een koptelefoon op. Als je gezamenlijk iets beleeft, gebeurt er iets extra’s en het is helemaal mooi om het dan achteraf met de maker te kunnen bespreken. Het programma is volgens mij een mooie ontdekkingstocht voor iedereen die podcasts beluistert, maar ook voor wie graag naar bijvoorbeeld theater of dans gaat.

Emmie Kollau: ‘Wij willen graag laten horen wat audio allemaal in je verbeelding teweeg kan brengen. En dat doen we door de beste verhalen te laten horen en de meest originele en vernieuwende producties te brengen.’

TM: ‘Klopt, we zoeken de meer creatieve, artistieke vormen op. Maar we richten ons wel op een breed publiek.’

EK: ‘Populaire podcasts waarin mensen praten over een bepaald onderwerp hebben al een groot publiek. Wij laten horen wat audio nog meer kan zijn: heel mooie verhalen, die op meeslepende manieren worden verteld. Iedereen kent de televisieseries die heel mooi geproduceerd zijn en waar heel lang aan gewerkt is. Dat bestaat ook op podcastgebied.’

TM: ‘Het is nu moeilijk voor te stellen, maar in Nederland stond podcast destijds echt nog in de kinderschoenen. In een paar jaar tijd is er ontzettend veel veranderd. Terwijl Amerikaanse pioniers als This American Life en Radiolab al een hele tijd bezig waren, begon het hier toen net een beetje.’

EK: ‘Als er iets nieuws in opkomst is, heb je ook een plek nodig om vernieuwing te stimuleren. Ik denk dat Oorzaken daar ook een rol in speelt. Ook de artistieke en verhalende podcasts volgen steeds meer een bepaalde formule. Wij willen grensverleggende verhalen laten horen.’

TM: ‘Voor de grensvormen met bijvoorbeeld theater en literatuur hadden we toen ook aandacht in de programmering. Nu zie je dat ook op andere plekken en worden er luisteravonden georganiseerd of audiofilms vertoond. Verhalende audio en podcasts worden als een serieuze journalistieke vorm gezien, maar ook als een soort kunstvorm.’

EK: ‘Veel programmaonderdelen laten je verplaatsen in iemand die misschien heel anders is dan jij. We halen bijvoorbeeld Josh Baker naar Nederland, een Britse podcastmaker die vrouwen portretteert die zich bij IS hebben aangesloten.’

TM: ‘Het gaat over empathie, je inleven in de ander. Dat is vrij letterlijk terug te vinden in de installatie A Mile in My Shoes, die op de Nes en in Amsterdam Nieuw-West te vinden is. Dat is een grote schoenendoos waar je een paar schoenen uit kunt halen die echt van iemand zijn geweest. Die trek je aan en dan zet je een koptelefoon op, waarna je even het leven van die ander binnenstapt.’

EK: ‘Een van de grote thema’s van deze tijd is toch de enorme kloof tussen mensen. We moeten manieren vinden om dichter bij elkaar te komen. Dat bedoel ik niet op een weeïge manier, maar er zijn grote problemen die we moeten tackelen. En als we op individueel niveau al niet met elkaar kunnen praten, hoe moeten we dan die wereldproblemen oplossen?

TM: ‘Audio heeft als voordeel dat er geen beeld is, mensen praten vaak makkelijker zonder camera’s erbij. En als luisteraar word je niet afgeleid door het uiterlijk van iemand.’

TM: ‘Enerzijds is het heel goed, omdat we weten wat er onder makers speelt. Naast het programma voor een breed publiek hebben we ook een makersdag, waarop we Nederlandse makers willen stimuleren om het experiment aan te gaan, zich bij te scholen en inspiratie op te doen. Qua tijd is het ingewikkeld, want zo’n festival verslindt je hele agenda. Gelukkig kunnen we allebei goed plannen en daardoor lukt het nog steeds om ook zelf te blijven maken.’

EK: ‘Als festivalorganisator ben je heel kritisch bezig met producties van anderen, dat houdt me wel scherp bij mijn eigen werk. Als ik steeds zeg wat ik allemaal zo belangrijk vind, moet ik mezelf daar ook aan houden. Het is ontzettend lastig om een ingewikkeld verhaal in audio te vertellen en ook nog origineel te zijn, een goede combinatie met muziek te maken en mooie scènes te scheppen. Dus in die zin zijn de erg goed gemaakte podcasts die wij laten horen op het festival ook wel weer confronterend. Als makers weten wij hoe moeilijk het is om dat ene zuchtje op de juiste plek te krijgen. Dat levert weer heel veel waardering op voor de mensen die zulke mooie dingen maken.’