Wild Coast Warriors: locals strijden tegen multinationals aan Zuid-Afrikaanse Wildkust

Niet alleen in Nederland worden er rechtszaken gevoerd tegen Shell. De oliemultinational, die in 2022 zijn hoofdkwartier verplaatste van Den Haag naar Londen, werd in 2021 ook in Zuid-Afrika voor het gerecht gedaagd. Daar wilde het toentertijd nog Nederlandse bedrijf seismisch onderzoek verrichten voor de Wildkust aan de Oostkaap. Dat zou gepaard gaan met ontzettend harde knallen van wel 250 decibel om mogelijk olie en gas in de zeebodem te detecteren. Wat dat betekent voor de flora en fauna in het gebied laat zich raden.

Milieuorganisaties én lokale inheemse gemeenschappen, zoals de amaMpondo, stapten naar de rechter om het ongerepte gebied, dat tal van bedreigde diersoorten huisvest, zoals walvissen, dolfijnen en zeehonden, te beschermen. En met succes. Door zich niet alleen op natuurbescherming te beroepen, maar ook op de minderheidsrechten van inheemse groepen aan de Wildkust kon de Nederlandse oliemultinational tegengehouden worden.

Dat de rechten van minderheden in Zuid-Afrika zo goed beschermd zijn is mogelijk omdat het land een van de meest progressieve grondwetten ter wereld heeft, vertelt voormalig correspondent Zuid-Afrika en VPRO Frontlinie-presentator Bram Vermeulen aan de telefoon. ‘Je mag in een hek om een dorp zetten en zeggen dit is alleen voor witte mensen, zoals je in de Frontlinie-uitzending “De vrienden van apartheid” ziet, en als Zulu mag je zes vrouwen trouwen; rechten voor minderheden zijn per grondwet geregeld. 

De Wildkustzaak is exemplarisch voor de weerstand die oliemultinationals als Shell steeds vaker ondervinden in Afrika. Vermeulen wijst op rechtszaken tegen Shell in Nigeria en tegen het Franse TotalEnergies vanwege activiteiten in Mozambique, waar overigens ook Nederlandse bedrijven bij betrokken zijn: ‘Vroeger konden zulke bedrijven doen wat ze wilden, ze kochten regeringen om en konden verder gewoon hun gang gaan. Die tijd is voorbij. Burgers worden steeds mondiger.’

Een opvallend detail is dat de advocaat van de Wildkustbewoners, Tembeka Ngcukaitobi, ook een van de strafpleiters is die namens Zuid-Afrika de genocidezaak tegen Israël voor het Internationaal Gerechtshof in den Haag heeft gebracht, aldus Vermeulen. ‘Zuid-Afrika wordt geroemd om zijn onafhankelijke rechterlijke macht, die ook internationaal zijn stempel drukt.’

Eerder al waren lokale groepen aan de Wildkust succesvol in het beschermen van hun land. Zo slaagden inwoners van het dorp Xolobeni erin een titaniummijn in hun regio tegen te houden. In 2018 deed de rechter zelfs een uitspraak die verordonneerde dat er alleen titanium in het gebied gedolven mocht worden als de inwoners van Xolobeni ermee zouden instemmen.