North South Man Woman: Fascinerende docu over de Noord- en Zuid-Koreaanse datingmarkt

Noord-Korea is behalve een hermetisch afgesloten communistische dictatuur ook een extreem patriarchale samenleving, zo leren we in North South Man Woman. Mannen doen thuis niks, vrouwen doen alles. Het beste eten is voor hun man, zelf nemen ze de kliekjes. Hierdoor verwachten Zuid-Koreaanse mannen die zich melden bij datingbureau LoveStorya vaak dat ze een volgzame, dienstbare Noord-Koreaanse kunnen scoren. Maar in de documentaire zien we dat ze dan lang kunnen wachten: de Noord-Koreaans vrouwen in de film zijn enorm uitgesproken en assertief. Yujin is de baas van het datingbureau, ze is zelf een gevluchte Noord-Koreaanse en heeft ook een Zuid-Koreaanse man. Maar hun huwelijk is geen reclame voor LoveStorya: de ambitieuze Yujin, die naast het datingbureau ook nog een vakantiepark en een bonenpastabusiness runt, ergert zich dood aan haar slome echtgenoot.

In de volledige versie van de film zien we dat Yujin met een veel jongere man een nieuw gezin begint, maar deze verhaallijn heeft de tv-versie niet gered. Niet erg, want er valt genoeg te beleven in deze documentaire van Morten Traavik en Sun Kim. Zo volgen we ook het gekoppelde stel Hyoju en Jaewu en zien we fragmenten uit de romantische Noord-Koreaanse speelfilm Urban Girl Comes to Get Married (1992). Morten Traavik is een Noor met een fascinatie voor Noord-Korea; zo maakte hij de documentaire Liberation Day (2016), over het allereerste rockconcert in Noord-Korea. Sun Kim groeide op in Zuid-Korea, vertrok naar de VS en woont nu in Brussel; North South Man Woman is haar debuut. De VPRO Documentairegids sprak het duo op DocFest in Sheffield. 

Sun Kim: ‘Voor persbureau AP deed ik een klus met Noord-Koreaanse oudere mannen die op bezoek waren in New York. Ik was in Zuid-Korea opgevoed met de boodschap dat Noord-Koreanen evil zijn en dat je er niks mee te maken moet willen hebben. Maar deze Noord-Koreanen waren net als de oude mannen in Zuid-Korea: ze wilden elke ochtend hun soep met rijst, ze waren precies mijn vader! Ik dacht: wow, ze zijn echt heel anders dan ik dacht. Hierdoor raakte ik geïnteresseerd in Noord-Koreaanse literatuur en films. En op mijn eerste reis naar Noord-Korea ontmoette ik Morten, in 2012.’ 
Morten Traavik: ‘We vonden elkaar in onze wederzijdse fascinatie voor Noord-Korea en Noord-Koreanen: allebei willen we verder kijken dan het stereotiepe beeld.’  

MT: ‘Ik had over het fenomeen gelezen in The Guardian en het fascineerde me meteen. Ook op een metaforisch niveau, ik had associaties als “mannen komen van Mars, vrouwen van Venus” en zo.’ 
SK: ‘Ik vond het ook meteen een boeiend thema. Ik ben opgegroeid met de uitdrukking “North South Man Women”, waarmee bedoeld wordt dat een Noord-Koreaanse vrouw met een Zuid-Koreaanse man een echt powercouple is. We hebben drie datingbureaus bezocht, maar toen we Yujin ontmoetten was meteen duidelijk dat zij de persoon was die we zouden gaan volgen. Ze wilde graag onderdeel zijn van een documentaire die niet stereotyperend is, en dus niet alleen maar gefocust op haar verleden als vluchteling. Ze hoopt dat de film maakt dat kijkers Noord-Koreanen beter gaan begrijpen.’ 
MT: ‘Yujin ontkracht meerdere vooroordelen: niet alleen als vrouw, maar ook als Noord-Koreaan en als vluchteling. Het idee bestaat in Zuid-Korea dat dit type vrouwen hulpeloos is en niet in hun levensonderhoud kan voorzien, maar Yujin is het tegenovergestelde.’ 

SK: ‘Je ziet het in de film als de groep vriendinnen van Yujin in een koetsje stapt: de chauffeur verzucht dat zij typische slechtgemanierde Noord-Koreanen zijn. Maar binnen Zuid-Korea bestrijden ook weer verschillende regio’s elkaar.’ 
MT: ‘Het Noord-Koreaanse dialect komt op Zuid-Koreanen vrij agressief over. Wat in het Zuid-Koreaans aardig en speels klinkt, klinkt in het Noord-Koreaans zeg maar alsof capslock aan staat. Zelf spreek ik overigens maar een beetje Koreaans – net genoeg om mensen aan het lachen te krijgen.’ 

SK: ‘Inderdaad is dat een selling point: hier vind je de vrouwen die nog wél willen trouwen en kinderen krijgen. Maar dat thema van die afhakende Zuid-Koreaanse vrouwen boeide me niet zo, ik was meer bezig met de vraag: lukt het gevluchte Noord-Koreaanse vrouwen om hun happily ever after te vinden? Is dat überhaupt wel mogelijk met alle trauma’s die ze hebben opgelopen? Voor hun relatie geldt dat misschien niet, althans niet voor de twee stellen in de documentaire. Maar als je kijkt waar ze vandaan zijn gekomen is het leven van veel gevluchte Noord-Koreaanse vrouwen absoluut een happily ever after. Dat waarderen ze enorm, en ze proberen alles te halen uit de voordelen die Zuid-Korea biedt: het onderwijs dat hun kinderen hier kunnen volgen, de carrièremogelijkheden, de mogelijkheid om rijkdom te vergaren en geld te investeren.’ 

MT: ‘Yujin zelf droeg hem aan. Het is de populairste film voor hele generaties Noord-Koreanen, iedereen kent hem. Er zit relatief weinig propaganda in en het heeft een universeel thema: een stadsmeisje wordt verliefd op een plattelandsjongen. Het nostalgische gevoel dat deze film oproept dient in onze documentaire als een echo van het verleden van de Noord-Koreaanse vrouwen.’ 
SK: ‘Mensen denken dat Noord-Koreaanse vluchtelingen alles haten aan Noord-Korea, maar er zijn ook aspecten van hun thuisland die ze missen. Oude Noord-Koreaanse films maken hen weemoedig.’ 

MT: ‘Mijn hoogtepunt was het weekend waarin Yujin haar Noord-Koreaanse vrienden te gast had – we zouden eigenlijk wel een hele Netflixserie kunnen wijden aan dat weekend! Ik ben enorm onder de indruk van onze cameraman die geen woord Koreaans sprak en toch de spanning in het memorabele gesprek aan tafel feilloos wist vast te leggen, het gesprek waarin de verschillende Noord-Koreaanse vrouwen hun trauma’s delen. Er was ook nog een enorme ruzie en daarna weer een emotionele hereniging, met dans en karaoke.’ 
SK: ‘Het meest waardevol voor mij is de vriendschap die ik nu heb met de vrouwen die de hoofdrol spelen in de documentaire. Zij waren zo open tegenover mij. Ook omdat ik geen typische Zuid-Koreaan ben: ik ben gescheiden en woon nu samen met mijn nieuwe vriend en mijn kind. Ze wisten dat ik hen niet zou veroordelen, en dat leverde bijzonder openhartige gesprekken op.’