The Settlers: Louis Theroux confronteert Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever

Ze zijn illegaal onder internationaal recht, maar onder Israëlisch recht toegestaan: de nederzettingen van Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Sinds de Zesdaagse Oorlog in 1967 vestigden honderdduizenden religieus-fundamentalistische Joden zich in Palestijns gebied om zo terrein te winnen in het land waar ze het godgegeven recht op menen te hebben. Provisorische kampementen groeiden uit tot woonwijken en zelfs steden. Deze kolonisten voelen zich gesteund door het Israëlische leger in hun missie om een ‘Groot-Israël’ te realiseren ten koste van de Palestijnse aanwezigheid, die ze proberen terug te dringen, al dan niet met geweld of intimidatie.

Louis Theroux maakte in 2011 al de documentaire The Ultra Zionists waarin hij deze beweging portretteerde. Nu is hij terug om poolshoogte te nemen, want na de Hamasaanval van 7 oktober 2023 is de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever in een stroomversnelling geraakt. En terwijl er daar steeds meer nieuwe nederzettingen bij komen, zijn de ogen inmiddels ook op Gaza gericht.

In de openingsscène bezoekt Theroux een bijeenkomst van kolonisten waar Daniella Weiss, al sinds 1967 een kopstuk binnen de beweging, een kaart van Gaza toont met geplande vestigingslocaties. Zij organiseert dit evenement om ‘het praktische idee te promoten van Joodse nederzettingen door de gehele Gazastrook’. Zij moedigt ‘de Arabieren’ hardop aan te emigreren naar andere landen. ‘Please go.’

Wat opvalt is hoe onbeschroomd Weiss en haar medestanders spreken over hun plannen, zo overtuigd zijn ze van hun eigen gelijk. Wanneer Theroux de term ‘Palestijnse gebieden’ gebruikt, reageert een Amerikaans-Israëlische kolonist verontwaardigd: voor hem bestaat ‘het Palestijnse volk’ simpelweg niet. Alleen al hun band met het land erkennen zou volgens hem ‘jihadistisch’ zijn.

De film toont daarnaast de schrijnende realiteit voor Palestijnen die in de buurt van kolonistennederzettingen wonen: voortdurende paspoortcontroles, het belemmeren van de olijvenoogst, militaire intimidatie. Op een zeker moment zit Theroux’s crew ’s nachts ruim een uur lang in een Palestijns gebouw terwijl Israëlische soldaten hen van veraf onder schot houden met geweren voorzien van lasers. Naar buiten gaan is te gevaarlijk.

Weiss nodigt Theroux tot twee keer toe bij haar thuis uit. ‘Wij doen voor de regering wat de regering niet zelf kan,’ vertelt ze trots. In werkelijkheid is het Israëlische kabinet verdeeld: sommige ministers veroordelen haar, terwijl anderen, zoals de extreemrechtse minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, haar openlijk toejuichen. Voor Weiss is het duidelijk: ‘Premier Netanyahu zal het niet hardop zeggen, maar hij is blij met wat we hier doen én met onze plannen voor Gaza. Hij noemt Gaza bezetten niet realistisch; prima, wij máken het realistisch.’

Theroux staat bekend om zijn ogenschijnlijk naïeve en niet-veroordelende stijl waarmee hij zijn gesprekspartners verleidt meer te zeggen dan ze eigenlijk van plan waren. Bij Weiss is dat niet nodig. In een laatste stekelige confrontatie geeft zij te kennen actief haar best te doen om niet aan het lot van de Palestijnse gemeenschappen te denken. Dat noopt Theroux tot iets wat we niet eerder van hem zagen, hij zegt haar recht in het gezicht wat hij denkt: ‘Dat lijkt me sociopathisch.’