The Dark Money Game: hoe een groep steenrijke mensen de macht pakt in Amerika

In Mexico noemen ze het een ‘hap’. In de Congo ‘bonen voor de kinderen’. In Noord-Afrika kan een politieagent je vragen z’n volgende kopje koffie te sponsoren. In China is het ‘theegeld’. In Frankrijk ‘een kruik wijn’.’ In de eerste minuten van de documentaire Wealth of the Wicked somt regisseur Alex Gibney op welke termen wereldwijd worden gebruikt voor omkoping. ‘In Amerika’, sluit hij het rijtje af, ‘heet het “campagnefinanciering”.’ Zolang we het hebben over een gift of super PAC [een belangengroep die geld inzamelt om campagne te voeren voor een standpunt, politieke partij of politicus, red.] in plaats van een steekpenning, mag alles.’

Wealth of the Wicked is één helft van The Dark Money Game, een tweeluik waarin regisseur Gibney uiteenzet hoe een kleine groep steenrijke mensen de afgelopen decennia de macht in de Verenigde Staten volledig naar zich toe heeft kunnen trekken. Dit vooral dankzij een uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof in 2010, inmiddels bekend als Citizens United. Want met deze beslissing werd vastgelegd dat een politieke donatie onder vrijheid van meningsuiting valt en donateurs dus ongelimiteerde bijdragen aan politieke campagnes mogen doen zonder dat ze dit openbaar hoeven te maken. Een omslag die omkoping in de hand heeft gewerkt laten Wealth of the Wicked en Ohio Confidential, de andere film in het tweeluik, zien.

Ohio Confidential vertelt in een kleine twee uur wat het effect van deze uitspraak was op de lokale politiek van Ohio. Met nieuwsbeelden, heimelijk gemaakte FBI-opnames, interviews met betrokkenen en experts en het (door The Sopranos-acteur Michael Imperioli met verve voorgelezen) dagboek van een lobbyist die geld doorsluisde naar de campagne van de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden van Ohio, zet de film de grootste politieke omkopingszaak die de staat Ohio ooit heeft gekend uiteen.

Wealth of the Wicked zoomt juist uit en kijkt naar het grote plaatje, waaronder naar het moment waarop de fanatieke evangelische anti-abortusactivisten in Amerika eind vorige eeuw de handen ineensloegen met de allerrijksten om samen zo veel mogelijk politieke invloed te vergaren. Sla een krant open en je weet dat beide groepen inmiddels hun doel hebben bereikt. Roe v. Wade, de uitspraak van het Hooggerechtshof waarmee het recht op abortus in Amerika was vastgelegd, is een paar jaar terug van tafel geveegd. En de huidige president maakt voortdurend beslissingen die vooral zijn rijke vriendjes voordelig uitkomen.

Wat dat betreft kon Gibneys tweeluik, dat is gebaseerd op het boek Dark Money van journalist Jane Mayer, niet op een gepaster moment komen. Juist daarom is het jammer dat Gibney vooral dingen reeds bekende dingen vertelt en dat hij dat ook niet zo pakkend doet als we van hem gewend zijn. Want de beter ingevoerde kijker zal niets nieuws leren en voor een groot publiek zijn deze twee ietwat stroperige, lange documentaires niet direct toegankelijk. Terwijl dit informatie is die iedereen zou moeten weten.