De Turkse arbeidersvereniging HTIB heeft veel invloedrijke Nederlanders met Turkse wortels gevormd. 

‘De Nederlandse overheid had niets voorbereid, zag ze als werkmachines, het was tijdelijk (...) ze werden niet als mensen gezien.’ In de documentaire Strijders voor gelijke rechten – HTIB 50 jaar van Nilüfer Öder wordt de geschiedenis verteld van de HTIB (Hollanda Türkiyeli Isçiler Birliği), de Turkse Arbeidersvereniging Nederland. De vereniging, die in 1974 werd opgericht, streed voor stemrecht en gelijke beloning voor (Turkse) migranten, voor betere huisvesting – gastarbeiders leefden in erbarmelijke omstandigheden in pensions –, voor gezinshereniging en onderwijs in eigen moedertaal. Maar daar bleef het niet bij, er was ook aandacht voor huiselijk geweld, eerwraak en homofobie. Vrouwenemancipatie en de vrijheid van religie vormden belangrijke actiepunten. Het ging om mensenrechten, om meer begrip en samenwerking tussen verschillende culturen.

Maviye Karaman Ince (1949), van wie bovenstaande citaat afkomstig is, was vanaf het begin bij de HTIB betrokken. Haar man Nihat Karaman, medeoprichter en directeur werd in 1988 vermoord. Een politieke moord, klonk het onmiddellijk. Twee jaar later bekende een 23-jarige Amsterdammer de moord, Karaman zou zijn zus hebben verkracht, het betrof eerwraak. Maar twijfel bleef, dat was al te gemakkelijk, het was toch echt politiek, de Grijze Wolven, een extreemrechtse groep in Turkije, zouden erachter hebben gezeten.

Maviye Karaman Ince

Die dramatische gebeurtenis speelt in de film hoe dan ook een ondergeschikte rol. Het zwaartepunt ligt bij de acties en, vooral, bij de invloed die de vereniging had op de kinderen van de leden en de jongvolwassenen die er rondliepen. Onder anderen presentator Sinan Can, cabaretière-actrice Funda Müjde en politici Tofik Dibi (was als Marokkaanse jongen welkom), Emre Ünver (stadsdeelvoorzitter Amsterdam Nieuw-West) en Gunay Uslu (voormalig staatssecretaris Cultuur en Media, nu CEO van Corendon) groeiden op ‘in’ de vereniging, werden politiek bewust tijdens die debatavonden en acties voor een rechtvaardiger samenleving. De documentaire laat mooi zien hoe vruchtbaar zo’n omgeving kan zijn voor de intellectuele ontwikkeling van jonge mensen.

Of de strijd van HTIB voor onderling begrip en integratie even succesvol is gebleken, daarover kan in het huidige tijdsgewricht op z’n minst worden getwist. De arbeiders voor wie ze streed, hebben bovendien maar weinig op met HTIB’s progressieve idealen, zo lijkt het, stemmen heden ten dage bij verkiezingen in Turkije en masse op de aartsconservatief Erdogan wiens partij nota bene een verbinding is aangegaan met de extreemrechtse MHP, een club gelieerd aan de Grijze Wolven: de groep die mogelijk dus een hand had in de moord op Karaman. Het kan verkeren.

Strijders voor gelijke rechten – HTIB 50 jaar

vrijdag 28 maart

NPO 2 extra 20.30-21.20

de nieuwste documentairetips in je mailbox?