In het migratiedebat wordt wel eens vergeten dat ook Nederlanders ooit massaal emigreerden. Rond 1900 kozen honderdduizenden Hollandse gelukszoekers, vaak boeren of arbeiders, het ruime sop. Van hun laatste geld kochten ze een oversteek derde klas naar de VS, Canada of Argentinië. Een bord met de tekst ‘Hier wordt gewerkt aan uw terugkeer’ kwamen ze daar gelukkig niet tegen. Maar wie waren ze, wat dreef ze en wat voor plek troffen ze aan in de Nieuwe Wereld? Dat zien we in de nieuwe zesdelige reeks Landverhuizers van de NTR, die de geschiedenis van verschillende emigrantenfamilies verkent.
Zo maken we kennis met de familie Van Strien in het Argentijnse Tres Arroyos (’drie beken’). Bij boer Marco van Strien thuis hangen borden en wandkleden met afbeeldingen van Holland. Zijn neef Freddy en diens zoon Marinus wonen even verderop, net als de andere afstammelingen van Nederlandse emigranten in de buurt. Van Striens Friese betovergrootvader Dirk Zijlstra kwam als kind met de eerste migratiegolf van Nederland naar Argentinië, aan het eind van de jaren 1880. Hij zou uitgroeien tot leider van de Hollandse kolonie in Tres Arroyos, ‘Don Diego Zijlstra’. In 1951 kwam Prins Bernard bij hem op bezoek, die net in Buenos Aires de Argentijnse president en Evita Peron had bezocht.
Een andere gelukszoeker was textielarbeider Hendrik Meijer uit Hengelo. Hij waagde de grote oversteek naar de VS in 1907: een totale sprong in het diepe voor de arbeider, die net als de meeste migranten van toen weinig wist van de plek waar hij heen ging. Hun wereld was vaak niet groter dan hun dorp of streek. ‘Prachtige reis. Eten en omgeving uitstekend. Groet aan allen,’ schreef Meijer aan het thuisfront vanaf de Nieuw Amsterdam, een schip van de Holland-Amerikalijn. Na aankomst in New York trok hij door naar Michigan, waar hij hij zich vestigde als barbier. In 1934 begon hij een kruidenierswinkel naast zijn barber shop, waar hij de kiem legde voor wat nu de supermarktketen Meijer is: een bedrijf met honderden winkels, qua omzet een van de 25 grootste winkelbedrijven in de VS. In Landverhuizers zien we Hendriks kleinzoon Hank Meijer door zo’n megasupermarkt lopen. Zijn achternaam is Nederlands, zijn manier van doen Amerikaans – tegen klanten zegt hij steevast: ‘Hi, thank you for shopping with us!’
Tot slot gaan we in deze eerste aflevering van Landverhuizers nog even langs bij de Amerikaanse migratie-historicus Robert Schoone-Jongen. Zijn huis hangt vol met Delfts blauw – dat ene bord met een molen en een schaatstafereel is zijn favoriet – en hij is dol op een oude foto van zijn opa, die met een trotse blik en een dikke sigaar door Patterson (New Jersey) loopt. Voor Schoone is het duidelijk hoe zijn Nederlandse opa zich voelde: ‘Hij heeft het gemaakt.’