Home Game: een ontheemde familie en de angst voor politieke ontwrichting in Nederland

Lidija Zelovic (1970) groeit op in Sarajevo, in toenmalig Joegoslavië. Als klein meisje houdt ze van regenachtige dagen, want dan is het hele gezin thuis: haar vader, moeder en broer. ‘De geur van koffie uit de keuken betekent een familiefilm uit Hollywood op de tv,’ zegt ze tegen de VPRO Gids. Over dit alles schrijft ze in haar dagboeken en ze zal haar gedachten en haar gezin blijven vastleggen; eerst op schrift, later ook op film.

Op school hoort ze hoe bijzonder het is dat ze in een land wonen waar verschillende mensen samenleven: moslims, Grieks-orthodoxen, katholieken,  gezamenlijk onder het atheïstische staatshoofd Tito. Maar in 1980 overlijdt Tito, Zelovic is dan tien. De volwassenen om haar heen maken zich zorgen over wat dit voor hun land betekent, maar Zelovic en haar leeftijdsgenoten staan geen moment stil bij de onrust die het losmaakt. Zelfs wanneer ze 21 jaar oud is, een baan heeft bij een regionale omroep en regelmatig verslag doet van incidenten in het land, kan ze zich niet voorstellen dat haar leven in Joegoslavië totaal kan veranderen.  

Tot de burgeroorlog in 1991 uitbreekt. ‘Er is vrede tot het eerste schot, maar na dat schot besef je dat de oorlog al veel eerder begon. En dan is het te laat,’ zo verzucht haar oma in Zelovic’ documentaire Home Game, die na twee wereldoorlogen nu een derde oorlog meemaakt. 

Zelovic vlucht en komt in Nederland terecht, waar ze in eerste instantie onder de indruk is van de Nederlandse samenleving. ‘Van hoe goed geregeld alles hier is,’ aldus de regisseur. Maar door haar vluchtelingenachtergrond voelt ze zich geraakt door de Nederlandse politiek en de polarisatie die ze ziet ontstaan. Zelovic: ‘Als je één keer de politieke destructie van een land hebt meegemaakt, dan kan je bij een tweede keer niet meer wegkijken.’ 

Wanneer ze haar zorgen uit over wat ze mensen als Theo van Gogh of Pim Fortuyn op de televisie hoort zeggen, reageert haar omgeving dat haar reactie voorkomt uit haar trauma en dat het in Nederland niet zo erg is. ‘Ik wil ook geloven dat het mijn trauma is, maar ik denk dat het eigenlijk een te nare boodschap is die mensen niet willen geloven. Net zoals ik als tv-presentator het nieuws in Joegoslavië voorlas, maar niet wilde inzien hoe ernstig de situatie was.’  

Zelovic besluit dit verder uit te werken in de documentaire Home Game. Ze vertelt over haar gelukkige jeugd in Joegoslavië en neemt in Nederland intieme familiegesprekken op over de politieke ontwikkelingen die ze hier nu zien. ‘Ik wil mensen niet met een opgeheven vinger toespreken,’ aldus de regisseur. ‘Maar wel ons verhaal vertellen, zodat mensen in Nederland hun situatie hierin kunnen herkennen.’