Half Moon: in de muziek van Syrische componist Kinan Azmeh klinkt troostrijke compassie

‘Dit stukje hout is voor mij simpelweg een middel om te bestaan, om me uit te drukken en een interactie aan te gaan met de wereld.’ Met de klarinet in de hand verovert de Syrische componist Kinan Azmeh de wereld. In de nieuwe documentaire Half Moon van filmmaker Frank Scheffer wordt Azmeh gevolgd op zijn vele reizen. De Syrische componist blijkt een ware globetrotter. Sinds 2001 leeft Kinan Azmeh in New York en concerteert hij over de hele wereld. Ook in Nederland is hij regelmatig te gast, en werkte hij samen met trompettist Eric Vloeimans, pianist Jeroen van Vliet en muziekensemble Fuse.

Azmeh voelt zich overal thuis, maar heeft zich met zijn gezin definitief gevestigd in het New Yorkse stadsdeel Brooklyn. En dat is niet altijd even gemakkelijk, zelfs voor een Green Card-houder als Azmeh. In 2017 werd hij zelfs wereldnieuws toen hij New York een tijd niet meer in mocht. President Trump had namelijk net een inreisverbod uitgevaardigd voor burgers uit verschillende islamitische landen. Azmeh had ver daarvoor ook al te kampen met lastige New Yorkse douaneambtenaren. In de documentaire vertelt hij openhartig hoe hij eens vier tot vijf uur vastzat in een wachtkamertje op JFK Airport, omringd door mensen uit Syrië, Soedan, Libië, Irak en andere landen. Stilletjes droomde hij ervan dat alle wachtenden eendrachtig een lied gaan neuriën. Later zou hij deze ervaringen verwerken in de weemoedige compositie Airports.

Het is deze troostrijke boodschap van compassie die doorklinkt in alle muziek van Kinan Azmeh. De grondtoon van zijn composities is melancholisch, maar de muziek heeft ook een hoopvol, bijna extatisch randje. ‘Een toestand van gelukzalig verdriet,’ omschrijft Azmeh zijn muziek in het filmportret. Zijn thuisland Syrië kan hij niet meer bezoeken sinds de oorlog. Dat schrijnende verlangen is terug te horen in Azmehs muziek. Oosterse klankweelde ontmoet westerse muziek, steeds aangevuurd door de tedere klanken van de klarinet. Improviseren en componeren gaan bij de klassiek opgeleide Azmeh hand in hand. Zijn wens is dat gecomponeerde muziek ‘zo vloeiend klinkt als geïmproviseerde muziek’.

Inmiddels heeft Azmeh flink naam gemaakt. Hij treedt op met de New York en London Philharmonic, en geeft concerten met de wereldberoemde cellist Yo-Yo Ma. In Scheffers indringende filmportret vertelt Azmeh over zijn persoonlijke compositie The Fence, the Rooftop and the Distant Sea. Een werk voor cello en klarinet dat hij schreef voor Yo-Yo Ma. Aan deze compositie werkte hij in de periode dat hij vastzat in Libanon vanwege Trumps inreisverbod. Vanuit zijn verblijf in Beiroet kon hij in de verte Syrië zien. ‘Je thuis is zo dichtbij maar het voelt heel ver weg,’ mijmert Azmeh.