Het beroemde kunstenaarsduo Gilbert & George is inmiddels de tachtig gepasseerd maar nog altijd actief.

De grens tussen kunst en kunstenaar opheffen – dat is het doel van Gilbert & George. Maar hoe doe je dat? ‘Mensen vragen altijd hoe we als twee mensen één kunstenaar zijn geworden,’ zeggen ze in de documentaire De pelgrimstocht van Gilbert & George (2024) die wordt uitgezonden als aflevering van Close up. ‘We hebben dat nooit besloten. Het overkwam ons gewoon. We vinden dat nog steeds heel mysterieus.’ Ze ontmoetten elkaar in 1967 op een kunstacademie in Londen. Gilbert Proush was geboren in Italie, George Passmore in Plymouth.

Het was ‘liefde op het eerste gezicht’, zeiden ze daar in 2002 over tegen de Daily Telegraph – sinds 2008 zijn Gilbert en George getrouwd, maar voor de buitenwereld werden ze vooral bekend als eigenzinnig kunstenaarsduo dat vanaf 1970 opviel met performances en fotocollages achter glas. De doorbraak kwam met de performance Singing Sculpture: Gilbert & George vonden een oude grammofoonplaat op de rommelmarkt met het lied ‘Underneath the Arches’ over mensen die slapen onder de brug. 

Tijdens hun performance zongen ze dit lied, strak in het pak, met geschminkte gezichten, een bolhoed en een wandelstok. Eerst vijf minuten, maar ook een keer acht uur lang. De performance maakte grote indruk. ‘Mensen stonden aan de grond genageld alsof ze in trance waren,’ aldus de kunstenaars. Al snel vroeg een galeriehouder of ze niet iets konden maken dat je gewoon aan de muur kon hangen en dat mensen zouden kunnen kopen. Ze maakten houtskooltekeningen zo groot als de muren, waarop ook het duo zelf weer te zien was – net als in het grootste deel van hun werk. Binnen een dag waren alle tekeningen uitverkocht en hadden ze duizend pond verdiend – hun eerste geld, want tot dan toe hadden ze geen rooie cent gekregen.

Later maakten Gilbert & George, die altijd in kostuum door de stad wandelen en tijdens die wandelingen veel inspiratie opdoen, fotocollages van jongens uit arme buurten. Nog weer later vooral veel werk waarvoor ze zichzelf op ludieke wijze fotografeerden. Het is relatief toegankelijke kunst en het duo beweert dan ook kunst te maken voor een breed publiek, niet voor de elitaire kunstwereld – en dat werd door critici en museumdirecteuren niet gewaardeerd, zeggen ze. Erkenning van de kunstwereld kwam alsnog, maar wel wat laat, met een tentoonstelling op de Biënnale in Venetië in 2005 en een grote expositie in Tate Modern in 2007. Kunst maken doen de tachtigers nog steeds, met inmiddels een eigen museum dicht bij hun huis in Oost-Londen – en nog altijd volgens hetzelfde motto, vertellen ze in de De pelgrimstocht van Gilbert & George: ‘Ons leven is een groot kunstwerk.’

Close up: De pelgrimstocht van Gilbert & George

dinsdag 24 juni

Npo 2 22.40-23.45

de nieuwste documentairetips in je mailbox?