Lil Nas X (1999), geboren als Montero Hill, schudde in 2019 de wereld van de popcultuur op met zijn uitgesproken zwarte queer identiteit, en de muziekgenres waarin hij zich beweegt in het bijzonder: hiphop en country. Want in hiphop voert een sterke heteroseksuele en hypermasculiene cultuur de boventoon, country wordt bovendien vooral gedomineerd door witte mannen.
In de documentaire Lil Nas X: Long Live Montero worden korte fragmenten van optredens afgewisseld met intieme backstagebeelden. Zo ontstaat een evenwichtig portret van zowel de gevierde artiest als de mens erachter. Diens levensverhaal wordt in drie delen verteld: zijn jeugd, zijn doorbraak en zijn queer identiteit. Lil Nas X’ shows zijn uitbundig. Een popopera vol dans, queer trots en zelfbevrijding. Maar weg van de spotlights verhaalt hij over de spanning tussen groei en angst, tussen vrijheid en kwetsbaarheid.
Lil Nas X wil alles voelen: elke traan, elke misser, elke overwinning. Hij is genadeloos perfectionistisch, vooral naar zichzelf. ‘Als één ding niet werkt, werkt niets,’ zegt hij tijdens repetities. We zien zijn nervositeit en onzekerheid: zijn onrustige handen, zijn eindeloze herhalingen. Dat laatste uit angst te zullen falen en zijn fans teleur te stellen.
De documentaire toont een man die zijn verleden meeneemt op het podium. Fans noemen hem een inspiratiebron die hen helpt hun volledige (queer) zelf te omarmen, maar zelf worstelt hij daar nog mee. Tijdens de videoclip van ‘That’s What I Want’, gefilmd in zijn geboortestad Atlanta, beeldt Lil Nas X een liefdesverhaal uit met een man – teder, speels, gedurfd. Zijn vader zit trots in het publiek. Hij gelooft inmiddels niet meer dat roem of ‘de duivel’ Nas homoseksueel hebben gemaakt, maar door hun streng christelijke verleden krijgt Nas het nog altijd niet gedaan om met hem over daten te praten.
Lil Nas X wordt vaak afgeschilderd als provocateur. In de documentaire zien we echter dat hij vooral op zoek is naar verbinding – ook als hij flamboyant en uitdagend zijn religieuze en culturele achtergrond verwerkt in een zelfgeschapen mythologie. Zo veroorzaakte in 2021 de videoclip van ‘MONTERO (Call Me By Your Name)’ veel ophef: hij glijdt in een leren short van een paal de hel in en geeft Satan een lapdance. Voor veel christenen was dat godslastering, voor Nas een bevrijdend statement over wie hij is en hoe hij zich losmaakt van schaamte.
Zijn muziek is voor Nas niet alleen escapisme, maar ook een manier om voluit te leven – ongecensureerd, maar doordacht. Aan het eind zegt hij: ‘Deze wereld is wat ik ervan maak. Ik kan zijn.’ En dat is misschien de kern van deze documentaire: je hoeft niet te wachten op toestemming om jezelf te zijn. Je mag beginnen. Nu al.