Docu De verkrotte droom portretteert de verwaarloosde Van der Pekbuurt in Amsterdam

Kinderen die eczeem krijgen van de schimmel in huis. Lekkage op lekkage. Vloeren waar je nog net niet doorheen zakt. De toestand van de sociale huurwoningen in de Van der Pekbuurt is erbarmelijk, terwijl de koopwoningen in dit centraal gelegen stukje Amsterdam-Noord ondertussen voor exorbitante prijzen verkocht worden en er de ene na de andere luxe woontoren verrijst.

Documentaire De verkrotte droom portretteert de arbeiderswijk, die ruim een eeuw geleden door Jan Ernst van der Pek en zijn vrouw Louise Went werd ontworpen vanuit socialistische idealen. We maken kennis met bewoner Angel en haar vier kinderen, wier zwaar verwaarloosde huurwoning onbewoonbaar is geworden; de langdurige stress beschadigt het hele gezin. Ook volgen we de actieve bewoners Bert Müssig, Kirsten Zimmerman en Bart Stuart, die onvermoeibaar in opstand komen en inspraak eisen, in een permanente cultuurclash met woningbouwcorporatie Ymere. Bestuursvoorzitter Erik Gerritsen hoort hen weliswaar vriendelijk aan, maar er verandert weinig. De corporatie lijkt bij de reparatie en renovatie van haar sociale huurwoningen maar één criterium te hebben: zo goedkoop mogelijk.

Op een terrasje midden in de Van der Pekbuurt interviewen we regisseurs Femke en Ilse van Velzen, de 44-jarige tweeling achter De verkrotte droom. De zussen werken al 23 jaar samen en werden bekend met hun documentaires over Afrika, onder meer over Congo. In 2019 kwam Prison for Profit uit, dat over de misstanden gaat in geprivatiseerde gevangenissen in Zuid-Afrika. Nu richten ze hun lens op Amsterdam. Ilse woont al een tijdje niet meer in de hoofdstad, maar Femke streek zeven jaar geleden zelf neer in de Van der Pekbuurt.

Ilse: ‘Doordat we ook in Nederland over het onrecht begonnen te struikelen.’

Femke: ‘Ja, we hebben ons jarenlang op Afrika gefocust omdat het hier allemaal wel aardig leek te gaan. Totdat alles op een gegeven moment instortte, het beeld dat we hadden van Nederland bleek een soort zeepbel. Prison for Profit ging over privatisering, De verkrotte droom ook: we laten de excessen zien van het privatiseren van volkshuisvesting. Volkshuisvesting was een groot goed in Nederland, maar dat goed is afgebrokkeld. Niet alleen in Amsterdam, in het hele land.’

Ilse: ‘De film is ook een ode aan de strijders van de huurdersvereniging, die laat zien dat actievoeren uiteindelijk toch kan lonen. Het is aan de buurtactivisten te danken dat de Van der Pekbuurt vijftien jaar geleden niet gesloopt is en dat de wijk beschermd stadsgezicht werd.’

Femke: ‘Heel pijnlijk ja, dat de geschiedenis zich zo herhaalt. Toen we de documentaire lieten zien aan Erik Gerritsen, bestuursvoorzitter van Ymere, zei hij bij die archiefbeelden: “Dát waren pas slechte woningen!” Haha. Tja, hoe het zo gekomen is: woningcorporaties gingen zich na de privatisering in de jaren negentig gedragen als projectontwikkelaars, dat was de tijdgeest toen. Ze hebben de oude tuindorpen zoals de Van der Pekbuurt toen, geloof ik, ook vaak als onderpand gebruikt om goedkoop te kunnen lenen.’

Ilse: ‘Maar als je zo’n buurt als onderpand gebruikt om te kunnen bouwen, is het natuurlijk ook wel belangrijk dat je die oude woningen goed onderhoudt. En dat hebben ze structureel niet gedaan.’

Femke: ‘Wat in deze buurt ook meespeelde is dat de woningcorporatie voorzag dat de grond erg in waarde zou stijgen en daarom heeft men waarschijnlijk toch voorgesorteerd op sloop en nieuwbouw.’

Ilse: ‘De woningcorporaties hebben een zorgplicht, als sociale volkshuisvester moet je zorgen voor je huurders. Die zorgtaak zijn ze lange tijd vergeten. Het komt nu misschien heel langzaam terug, maar om het echt te laten indalen moet er een andere mentaliteit komen. De corporaties moeten weer gaan beseffen waar ze ooit voor zijn opgericht.’

Femke: ‘Wat in elk geval moet veranderen, is dat de woningbouwcorporaties zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor het onderhoud van hun woningen in plaats van alles uit te besteden aan onderaannemers.’

Ilse: ‘“Comakers” noemt Ymere die.’

Femke: ‘Ik luisterde mee toen een huurder telefonisch een daklekkage meldde. Op de achtergrond huilde een kind en je hoorde het water echt door de gang gutsen. De Ymeremedewerker zei: “Nou wat vervelend dat het lekt, maar wij zijn niet verantwoordelijk voor het dak, daarvoor moet je die en die bellen.” Dan word je doorverbonden – en daarna word je wat minder vriendelijk te woord gestaan, want dan zit je in een heel andere verhouding: je bent geen directe klant van dat dakbedrijf. De gedachte hierachter is dat het dan sneller gaat, maar het is ook gewoon makkelijk voor Ymere, want niemand heeft op deze manier echt de verantwoordelijkheid. Vanuit Ymere is het echt de hele tijd pleisters plakken. En de bewoners raken uiteindelijk murw.’

Ilse: ‘Wat ook in de weg zit, is dat veel mensen die bij Ymere en andere woningbouwverenigingen werken zelf niet in de wijken wonen waar het over gaat. Aan het eind van de dag trekken ze de kantoordeur achter zich dicht en gaan ze naar huis – en dat huis is geen sociale huurwoning. Ze kunnen zich vaak moeilijk voorstellen hoe het is om in een ontzettend slechte, lekkende, koude, schimmelige woning te zitten. Hoe het voelt om daar ziek van te worden, om geen bezoek meer te durven ontvangen. Dus dan kun je nog zulke goede bedoelingen hebben – Erik Gerritsen heeft ons wel twintig keer verteld dat hij zo begaan is met de Van der Pekbuurt omdat hij er elke dag doorheen fietst –, maar het betekent niet dat je de bewoners werkelijk begrijpt.’