‘Wie reist om verhalen te zoeken, steelt,’ stelt documentairecoryfee Jos de Putter. Vliegen is namelijk zo belastend dat het de aarde iets ontneemt.

Jos de Putter (Terneuzen, 1959) is een gelauwerd documentairemaker en visueel kunstenaar, al decennialang, zowel in Nederland als daarbuiten. Zijn eerste documentaire uit 1993 Het is een schone dag geweest over het laatste jaar van zijn ouders op een boerderij in Zeeuws-Vlaanderen, leverde hem een plek in de Canon van de Nederlandse Film op. In de jaren die volgden maakte De Putter documentaires voor onder anderen VPRO-programma’s als Diogenes en Tegenlicht. Hij reisde daarvoor stad en land af. In totaal vloog hij omgerekend wel 21 keer om de aarde, hoort de kijker de filmmaker zeggen in zijn documentaire voor de reeks De 10 geboden (EO). In de serie reflecteren verschillende makers op de vraag hoe zij zich verhouden tegenover een van de tien Bijbelse leefregels.

Vanavond onderwerpt De Putter zich in aflevering De thuiskomst aan gebod nummer acht: Gij zult niet stelen. ‘Maar, wie reist om verhalen te zoeken, steelt,’ is zijn beredenering. Als je de wereld rondvliegt laat je immers een ecologische voetafdruk achter. Die van hem is enorm, concludeert De Putter. Hij vraagt zich daarom af hoe je een verhaal kan vertellen zonder te reizen. De thuiskomst toont op onderhoudende wijze het antwoord: de film is namelijk een collage van eerder gedraaid filmmateriaal, gerecycled dus.

Ook put hij uit beeldverhalen van anderen, zoals die van Elizabeth Salgado, met wie De Putter in 2016 samenwerkte. Op poëtische toon vertelt zij wat de tragische keerzijde is van veertig jaar mijnbouw in haar geboorteland Brazilië. Door de vele dambreuken worden landschap en omliggende dorpen bedolven onder miljoenen kubieke meters giftig afvalslib. Of de film die Geertjan Lassche en Shishir Maharjan in 2022 maakten in Nepal waarin zij dorpsbewoner Jangmu Sherpa in het Himalayagebergte volgen. Voor Jangmu zijn bergen heilig. Uit eerbied zwoegt zij daarom met een team naar de bergtoppen om op duizenden meters hoogte plastic afval en lege zuurstofflessen op te ruimen van toeristische bergbeklimmers.

Hoe heeft het zover kunnen komen? vraagt De Putter zich af. Auteur Karen Armstrong deelt in een interview haar religieus-filosofische verklaring. De Putter interviewt Armstrong in haar Britse woonplaats. Zijn enige reis voor de film, biecht hij eerlijk op.

De thuiskomst

maandag 3 maart

NPO 2 22.20-23.25

de nieuwste documentairetips in je mailbox?