Niet te geloven

Raël, hoofdpersoon van The Prophet and the Space Aliens, werd in 1946 geboren als Claude Vorilhon en had in zijn geboorteland Frankrijk een bescheiden carrière als zanger, autocoureur en autojournalist. Naar eigen zeggen verscheen in 1973 een buitenaards wezen aan hem dat uitlegde dat mensen door aliens, de Elohim, zijn gemaakt. Vanaf dat moment is Claude Claude niet meer, maar wordt hij Raël, een profeet die liefde en vrede uitdraagt en zijn volgelingen voorbereidt op de terugkeer van de aliens. Hij beweert ook met de buitenaardse bezoekers mee naar hun planeet te zijn geweest. Vooral in Franstalige landen krijgt Raël volgelingen, zeker nadat hij in een bekende talkshow zijn verhaal heeft mogen doen. Maar ook in Azië slaat het raëlisme aan.

De profeet woont nu in Japan, in een prachtige villa aan zee die een van zijn volgelingen hem schonk. In 2003 kwam het raëlisme wereldwijd in het nieuws, nadat de profeet had beweerd dat de beweging succesvol een baby had gekloond. Voor deze baby werd nooit bewijs gevonden en wetenschappers lachten het verhaal weg. Maar kloon of niet: het nieuws zette het raëlisme wereldwijd in de schijnwerpers.

De Israëlische filmmaker Yoav Shamir (1970) kreeg een paar jaar geleden een mysterieuze brief waarin stond dat hij ‘vanwege zijn controversiële kijk op het Israëlische beleid in zijn documentaires’ was benoemd tot Eregids van de raëliaanse beweging – een eer die daarvoor al onder meer Madonna, Hugh Hefner en Michel Houellebecq te beurt was gevallen. Shamir dacht uiteraard aan een grap, maar toen hij erachter kwam dat de raëlianen het meenden, raakte hij gefascineerd door de sekte en besloot hij als eerste van de Eregidsen zijn oorkonde daadwerkelijk op te halen.

Die ceremonie – in Slovenië – bleek het begin van een bizar avontuur, met als eindresultaat de documentaire The Prophet and the Space Aliens. Shamir reisde naar Burkina Faso, waar het eerste en enige raëliaanse dorp is en waar ook het Pleasure Hospital werd geopend: een ziekenhuis voor hersteloperaties van genitaal verminkte vrouwen en meisjes. Ook was de filmmaker bij het verjaardagsfeest van de profeet in Japan, waar zijn echtgenote Marilyn Monroe voor hem imiteerde en halfnaakte jonge vrouwen hem een taart presenteerden.

Ja, seks speelt een rol in de verering van de profeet. Hij heeft zelfs een heel leger aan zogeheten Engelen in Burkina Faso: jonge vrouwen die worden geselecteerd op hun uiterlijk. En, ook niet onbekend uit andere sektes, raëlianen dienen tien procent van hun inkomen af te staan aan de beweging.

Toch lijkt deze religie, althans in de documentaire, niet zo eng of dwingend als we gewend zijn uit andere sektefilms, zoals de verschillende producties over scientology of bijvoorbeeld onlangs The Vow. Het raëlisme komt over als een redelijk kolderiek, hippie-achtig ufogeloof, waar je ook zo weer uit kan stappen.

Shamir wil dan ook geen oordeel over het raëlisme vellen, of de profeet factcheken. Met zijn luchtige film wil hij een ander punt maken, zo vertelt hij in een telefoongesprek met de VPRO Gids.

Shamir: ‘Ik was nieuwsgierig naar Räel, naar waarom mensen hem volgden. Ik ben gefascineerd door religie, zelf ben ik atheïst, maar in Israël kun je – uiteraard – niet om geloof heen. Kijk je naar de grote wereldreligies, dan zie je dat die gebaseerd zijn op behoorlijk vergezochte ideeën. Het raëlisme gaf me de mogelijkheid om dat mechanisme te onderzoeken in de beginfase: dit geloof is nog relatief jong en hun messias leeft gewoon nog. Stel dat ik in dezelfde tijd als Jezus leefde en ik had een camera gehad… ik weet niet of dat nou zo’n heel andere film had opgeleverd. Kijk, dat God met Mozes praat en Jezus laat opstaan uit de dood of Mohammed op een paard laat vliegen, die verhalen zijn voor mij net zo raar als het buitenaardsewezensverhaal van Raël. Als filmmakers zijn we gewend om sektes heel negatief in beeld te brengen: misbruik, geld afhandig maken, al die dingen. Maar misbruik vind je ook bij alle grote religies. En als mensen tien procent van hun salaris aan de Rooms-Katholieke Kerk geven voor al die gekke godshuizen vol gouden spulletjes, dan vinden we dat heel normaal. Alleen maar omdat de grote wereldreligies al eeuwen bestaan, en zo’n sekte niet. In mijn film probeer ik in feite via het raëlisme de grote religies tegen het licht te houden. Op een onnadrukkelijke manier, tongue in cheek.’

‘Raël heeft charisma en hij weet hoe hij tegen mensen moet praten. En hij had een goede timing: toen hij begon in de jaren zeventig waren hippie-idealen in én ufo’s – op beide speelde hij in. Als je moeite hebt met de traditionele religies, maar wel op zoek bent naar spiritualiteit én je bent bereid in aliens te geloven, dan kan het raëlisme jouw ding worden. Frankrijk is een behoorlijk seculier land, daar viel Raëls theorie bij best veel mensen in de smaak. Later kwam daar Canada bij, en dus Burkina Faso. In Azië heeft de profeet ook een hele hoop aanhangers. Mensen staan daar meer open voor zijn ideeën; in Japan zie je dat de verhalen uit het shintoïsme goed aansluiten bij die van het raëlisme, want shintoverhalen gaan ook vaak over buitenaardse krachten. Verder heeft de beweging met die zogenaamde gekloonde baby een geweldige pr-stunt uitgehaald, sindsdien zijn ze veel bekender. Toch zal de sekte niet veel meer groeien, denk ik. Daar is Raël ook te Frans voor, haha: hij wil de hele dag vooral een beetje petanque spelen, wijn drinken en seks hebben. Ik denk niet dat het raëlisme hem echt zal overleven.’

‘Goed, al zijn sommige mensen teleurgesteld dat ik Raël niet genoeg veroordeel, dat ik hem niet “ontmasker” als oplichter. Maar dat vind ik helemaal niet interessant, want ik heb nooit geloofd in zijn ufoverhalen. Daarom ga ik ook niet op zoek naar die gekloonde baby. Ik weet zeker dat die baby niet bestaat – waarom zou ik een theorie onderuit gaan halen waar ik geen seconde in geloofd heb? Misschien volg ik in die zin niet het traditionele stramien van een sektefilm. Wat ik wil, is via het raëlisme iets zeggen over religie in het algemeen. Daarom ga ik in de film ook in gesprek met de gelovige theoloog Daniel Boyarin. Op een gegeven moment zei hij tegen mij: “Ik bid niet omdat ik geloof, maar als ik bid dan geloof ik.” Dat vond ik heel sterk: je moet jezelf overgeven – en in die zin is religie volgens mij niet anders dan een potje voetbal. Want feitelijk gezien is het natuurlijk niet belangrijk wie een voetbalwedstrijd wint, tenzij je daarin gelooft, tenzij je dénkt dat het belangrijk is. Ik weiger religie al te serieus te nemen. En dat hoeft ook niet, dat zie je aan de raëlianen. Een paar van hen zeggen in de film: als Raëls verhalen niet waar zijn, maakt dat me niks uit, want dan ben ik nog steeds blij met het raëlisme. Dat vind ik mooi: dat ze ergens onderkennen dat hun geloof een menselijke uitvinding is, of zou kunnen zijn. De grote wereldreligies, die zichzelf bloedserieus nemen en allerlei ellende aanrichten in naam van het geloof kunnen daar echt nog een voorbeeld aan nemen.’