Documentaire The Commandant’s Shadow onderzoekt de intergenerationele trauma’s van de Holocaust vanuit twee familieperspectieven: die van de zoon en kleinzoon van Auschwitz-commandant Rudolf Höss, vertelt in de film The Zone of Interest, en die van een Holocaust-overlever en haar dochter.

In het vorig jaar in de Nederlandse bioscopen verschenen drama The Zone of Interest maakte het grote publiek kennis met de Duitse kampcommandant Rudolf Höss. Het nazikopstuk leefde met zijn gezin pal naast Auschwitz, waar Höss verantwoordelijk was voor de verschrikkingen in het kamp die leidden tot de dood van meer dan een miljoen Joden. Op HBO Max is nu ook een documentaire te zien over de oorlogsmisdadiger, waarin onderzocht wordt op welke manier de Holocaust nog altijd zijn sporen nalaat bij de nakomelingen van zowel de slachtoffers als de schuldigen ervan. 

Waar The Zone of Interest de kijker deelgenoot maakte van het schijnbaar alledaagse gezinsleven van de familie Höss – en daarmee op briljante wijze de banaliteit van het kwaad verbeeldde – beziet de documentaire The Commandant’s Shadow de nasleep van de verschrikkingen voor de betrokkenen, en hoe die zich er door de jaren heen toe zijn gaan verhouden.

Hans Jürgen Höss

Allereerst gaat regisseur Daniela Volker langs bij Hans Jürgen Höss, een van de vijf kinderen van de commandant, die met zichtbare moeite praat over zijn vaders verleden. Breed glimlachend herinnert hij zich zijn ‘heerlijke kindertijd in Auschwitz’. Maar op de vraag of hij toentertijd ook wist wat zijn vader op zijn kerfstok had, reageert hij ontkennend. ‘Thuis hadden we het niet over zijn werk.’ Bij Kai Höss, Hans’ zoon, die ook geïnterviewd wordt door Volker, gaat dat antwoord er echter moeilijk in. Zijn vader moet toch iets gezien of gehoord hebben? Ligt het niet eerder voor de hand dat hij zijn nare herinneringen aan die tijd heeft weggedrukt, en hij zijn familiegeschiedenis nog altijd niet onder ogen durft te zien?

Parallel aan deze verhaallijn leert de kijker ook Anita Lasker-Wallfisch kennen, overlever van Auschwitz, en haar dochter Maya. Ook zij praten samen over de verschrikkelijke tijd en reflecteren daarnaast op hoe de trauma’s van moeder Anita ook die van dochter Maya werden, en hoe dat hun onderlinge relatie heeft gevormd.

Het meest bijzondere aan de documentaire is dat deze twee verhaallijnen uiteindelijk ook samenkomen, wanneer Volker een ontmoeting organiseert tussen Hans en Anita. Het ongemak is op dat moment voelbaar, maar het heeft ook iets hoopvols om te twee samen te zien. Of in de woorden van Anita: ‘Je kunt niet vergeven wat er gebeurd is. Maar het is belangrijk dat we met elkaar praten en elkaar begrijpen.’

The Commandant’s Shadow

The Commandant’s Shadow is te zien op HBO Max.

de nieuwste documentairetips in je mailbox?