Ghost Trail: zoektocht naar uit Syrië gevluchte oorlogsmisdadigers

De Fransman Jonathan Millet (1985) was jarenlang bezig met maar één ding: observeren. Eerst als stockfotograaf, waarvoor hij mensen in meer dan vijftig landen vastlegde, en daarna als documentairemaker. Dat laatste bracht hem onder meer in de Spaanse enclave Ceuta in Noord-Marokko (Ceuta, douce prison, 2013) en diep in de jungle van het Amazonegebied (La disparation, 2017).

Geen wonder dat de Syrische Hamid, het hoofdpersonage in Millets eerste speelfilm, Ghost Trail, ook veel observeert. Er is wel een belangrijk verschil: Hamid observeert omdat hij op jacht is. Hij werd een jaar lang gemarteld in de beruchte Sednayagevangenis, kwam vrij en is nu al twee jaar op zoek naar zijn folteraar. Een beul die hij nooit gezien heeft, omdat hij bij de martelingen altijd een zak over zijn hoofd kreeg. Het enige wat Hamid heeft is een wazige foto die hij heeft gekregen van een schimmige groep die in heel Europa op zoek is naar Syrische oorlogsmisdadigers.

Dit klinkt als het uitgangspunt van een spannende spionagethriller, maar Millet is meer geïnteresseerd in de psychologische druk waaronder Hamid al jarenlang leeft. Ghost Trail is een film geworden over Syrië, dat we nooit te zien krijgen, over een burgeroorlog, die we nooit te zien krijgen, en over martelingen, die we nooit te zien krijgen. Millet weigert namelijk om ook maar één flashback te gebruiken. We moeten alles aflezen aan het gezicht en het gehavende lichaam van Hamid.

Vorig jaar draaide Ghost Trail in Cannes, waar we spraken met regisseur Jonathan Millet.

U maakte eerder een handvol documentaires, waarom koos u nu voor fictie?
Millet: ‘Aanvankelijk wilde ik ook een documentaire over Syrische vluchtelingen maken omdat ik twee jaar in Aleppo heb gewoond, vlak voor de burgeroorlog daar uitbrak. Tijdens de research stuitte ik op Syrische netwerken in Europa die, net als de nazi-jagers destijds, nog jarenlang gevluchte oorlogsmisdadigers opsporen. Aangezien die groepen ondergronds zijn was een documentaire niet echt een optie en daarom koos ik voor fictie, waar ik ook persoonlijke ervaringen in kon verwerken.’

Zoals?
‘Net als Hamid in de film loog ik aan de telefoon vaak tegen mijn moeder. Als zij wilde weten hoe het ging, probeerde ik haar gerust te stellen. Zelfs al vlogen de bommen me om de oren – zoals in 2006 in Libanon, toen de Israëli’s het land bombardeerden – dan nog zei ik tegen mijn moeder dat alles oké was en dat het zonnetje heerlijk scheen.’

Bent u verslaafd aan adrenaline?
‘Nee, zeker niet. Maar ik denk dat film – documentaires en fictie – oorlogen op een andere manier inzichtelijk kunnen maken. Door kijkers een paar uur mee te laten leven met iemand als Hamid, bijvoorbeeld.’

Toch gebruikt u in Ghost Trail geen voice-over of flashbacks. We hebben alleen Hamids buitenkant om zijn binnenkant te leren kennen. We zien ook niets van de martelingen...
‘Iedereen weet inmiddels uit archiefbeelden en andere films hoe martelingen eruitzien. Ik had als filmmaker niet de behoefte om daar iets aan toe te voegen. Het is volgens mij ook veel krachtiger als kijkers daar hun eigen beelden bij verzinnen.’

Hamid wordt zeer overtuigend gespeeld door Adam Bessa, maar hij is Frans-Tunesisch. Hebt u ook onder Syrische acteurs gezocht?
‘Een jaar lang ben ik naar de juiste acteur op zoek geweest in wel vijftien verschillende landen. Ik begon in Syrië, maar al snel werd me duidelijk dat Syrische acteurs een te groot risico zouden nemen door die rol te accepteren. We zeggen in Ghost Trail immers dat er door het regime in Syrië gemarteld werd. Ook voor gevluchte Syriërs was het gevaarlijk om in zo’n film te spelen, omdat ze meestal nog familie in Syrië hebben.’

Waarom werd het Adam Bessa?
‘Toen ik hem voor het eerst ontmoette voelde ik gelijk zijn intensiteit, zijn binnenkant. En dat was precies waar ik naar op zoek was: iemand die je kan laten geloven dat hij door een hel gegaan is. Adam heeft die gravitas. Hij kan rustig in een stoel zitten en je voelt toch hoe het stormt in zijn hoofd. Hij was ook bereid om hard aan zijn rol te werken. Niet alleen aan zijn Syrische accent, maar ook aan zijn gebaren. Hoe ga je op een stoel zitten als je een jaar lang gemarteld bent en enorme littekens op je rug hebt? Hoe pak je een glas vast nadat je eindeloos op je handen geslagen bent? Hoe kijk je naar andere mensen? En hoe gebruik je je stem? Aan al die aspecten hebben we maanden gewerkt en dat heeft hem bij het acteren enorm geholpen. Daarom hoeven we ook niet te laten zien wat hem allemaal is aangedaan. Dat kun je voelen, simpelweg door naar hem te kijken.’

Op een gegeven moment zien we hoe Hamid stiekem ruikt aan iemand die hij ervan verdenkt zijn beul te zijn geweest. Hoe speel en film je geur?
‘Door uit te gaan van de werkelijkheid. Wanneer je in een gevangenis zit met een zak over je hoofd dan draait alles om je andere zintuigen. Je hoort de voetstappen van je folteraar en telt ze tot hij bij je is, je voelt je weg door de cel op zoek naar je bed en je ruikt aan je eigen lichaam om te checken of iets is afgestorven of niet. De sensualiteit van de film begint bij die werkelijkheid.’