‘Nu hebben we een beetje geluncht hier. En nu zit ik hier, ja, te wachten op de dood.’ Het is schrikken als Ria dit plompverloren zegt tegen het einde van de korte documentaire Dit was je leukste tante Ria. Wil ze niet meer leven? Als kijker ben je tegen die tijd gaan houden van de eigenzinnige – zeg maar gerust stronteigenwijze – Ria. En net als haar nicht Anneke, maker van de documentaire, hoop je dat het goed blijft gaan met haar, ook al is ze steeds vaker in de war en klaagt ze wat af. Gelukkig zegt Ria er vervolgens achteraan: ‘Ik hoop dat dat nog heel lang uitgesteld wordt. Want ik wil nog niet dood, ik bedoel, ik hecht aan het leven, toch wel.’
Het is een kernthema van deze nu eens droevige, dan weer komische en vooral intieme documentaire: wat maakt het leven de moeite waard? De alleenstaande tachtiger Ria is stiekem een echte levensgenieter, die blij wordt van een lekker kopje koffie, museumbezoek, sport kijken op tv, een goede fles wijn met kaas en haar beeldschone uitzicht: ze kijkt uit over het Vondelpark, hartje Amsterdam. Haar kleine appartement staat vol kunst, boeken en mooi servies. ‘Nee, neem dat maar, dat glas, maakt niet uit, maar dat zijn de zondagse glazen,’ verzucht Ria, in haar bijzondere accent: half geaffecteerd, half Twents.
Wel zeven jaar volgde filmmaker Anneke de Lind van Wijngaarden haar lievelingstante, tot Ria’s dood in 2020. Niet alleen met de camera, maar ook via allerlei opgenomen telefoongesprekken. Met een genuanceerd portret als resultaat. Extra leuk is dat De Lind van Wijngaarden niet bang is de vierde wand af te breken: regelmatig wordt er gepraat over hoe Ria’s belevenissen in beeld moeten komen. Hilarisch hoogtepunt is de scène waarin De Lind van Wijngaarden het licht maar niet goed krijgt, en tante Ria zegt: ‘Heb jij een opleiding genoten? Hoe lang film je al?’
De aangrijpendste momenten zijn die waarin tante en nicht ruzie krijgen. Dat gebeurt vooral wanneer Ria zich aangetast voelt in haar autonomie; ze wil niet dat Anneke haar belt om te controleren of ze haar pillen heeft genomen en ze wil ook niet dat haar nichtje meegaat naar de dokter – al vergeet Ria steeds meer. ‘Ik ben toch nog normaal, ik functioneer toch goed?’ Soms laat Ria merken dat ze ziekte-inzicht heeft, soms bijt ze zich juist vast in ontkenning.
Met Dit was je leukste tante Ria heeft Anneke de Lind van Wijngaarden een prachtmonument voor haar tante opgericht. De film doet recht aan de complexiteit van mantelzorg en de laatste levensfase, maar zit zo vol liefde en humor dat het geen zware kost wordt. Integendeel.