‘In China geloven mensen niet in burn-out’, deelt de moeder van Chichi haar dochter mee aan de keukentafel. Anders dan haar ouders groeide Chichi op in Nederland. Tijdens het openhartige gesprek worden de grote culturele verschillen blootgelegd. Chichi’s moeder was in China tandarts en na omscholing ging zij ook hier succesvol aan de slag. Haar vader studeerde in China geneeskunde en werkte zich later in Nederland op van basisarts tot directeur van een ziekenhuis. In China is de enige manier om het platteland te verlaten het staatsexamen halen zodat je naar de universiteit kunt. Maar wat als je geen studiebol bent, maar je hele opvoeding wel in het teken staat van het behalen van goeie cijfers? Of juist andersom. Wat als je zoals de hoogopgeleide Ghanees-Nederlandse Vida door jezelf en door je familie gezien wordt als ‘de hoop’ van de gemeenschap? In de documentaire Sta op! En rust (onderdeel van de EO-serie De 10-geboden) van de Soedanees-Nederlandse filmmaker Bibi Fadlalla, vertellen biculturele professionals zoals Chichi en Vida wat deze – door henzelf en anderen opgelegde – prestatiedruk met je mentale welzijn doet. Fadlalla wisselt de confronterende gesprekken daarover af met onder andere sociale mediaclips over succesvol zijn en een voice-overstem die als een soort innerlijke stem fungeert: ‘Wees de beste versie van jezelf. Haal alles eruit wat erin zit! Je kunt je ouders toch niet teleurstellen?’
‘“Gedenk de sabbatdag, dat u die heiligt” is het Bijbelse gebod dat gaat over de rust die je na inspanning neemt,’ vertelt Fadlalla aan de VPRO Gids. ‘In dat rustmoment is er ruimte voor bezinning en reflectie. Of voor het nemen van afstand waardoor er ook creatieve processen kunnen ontstaan. Maar deze eeuwenoude wijsheid zijn wij een beetje kwijtgeraakt in onze huidige 24-uurseconomie. In de kapitalistische maatschappij geldt: je bent een goed mens als je veel produceert, veel werkt, altijd aan staat. Maar waar is dit eigenlijk goed voor?
‘De titel van mijn film Sta op! En rust is een verwijzing naar het gebod,’ vervolgt Fadlalla. ‘Maar, er zit ook een activistische boodschap in. Het systeem waarin wij leven zal altijd meer van je vragen. Het is aan jezelf om het “recht op rust” op te eisen. Ik merk bij mijzelf dat dit een proces van vallen en opstaan is. Iedereen in de film weerspiegelt iets van mij. Mijn ouders zijn hoogopgeleid en van Soedan naar Nederland geëmigreerd toen ik twee jaar was. Van mij werd verwacht dat ik naar de universiteit ging. En, mijn succes is óók het succes van de collectieve gemeenschap waar ik deel van uitmaak. Dat is anders in de westerse cultuur waar het meer draait om je eigen behoeftes. Inmiddels zie ik dat er goede en slechte kanten zitten aan beide opvattingen. De kunst is om hierin een balans te vinden.’