‘Pas als je de zee echt hebt gezien, kijk je nooit meer hetzelfde naar de aarde,’ hoor je David Attenborough zeggen tijdens de opening van Ocean with David Attenborough met zijn kenmerkende maar inmiddels ook iets fragielere stem – wat wil je ook, Sir David mocht op 8 mei zijn 99ste verjaardag vieren. En dat is precies wat hij ons, de kijker, wil laten ervaren met zijn laatste natuurdocumentaire, die vanavond uitgezonden wordt in aanloop naar de Oceaanconferentie van de Verenigde Naties van 9 tot 12 juni in Nice. Zodat wij, maar vooral de mensen met de touwtjes in handen, worden wakker geschud over het belang van onze wereldzeeën voor het leven op aarde. Een beter klimaat begint onder water.
Tot nog toe wisten we vrij weinig over die onderwaterwereld. Slechts een klein deel was daadwerkelijk onderzocht (vijf procent), laat staan in kaart gebracht (26 procent), hoewel 72 procent van de aarde uit zee bestaat. We hebben meer van andere planeten gezien dan van onze eigen oceanen. Maar nu staan we aan het begin van een nieuw tijdperk, horen we Attenborough zeggen, het tijdperk van oceaanontdekkingen. Met nieuwe technologie ligt die diepe, duistere en ondoordringbare wereld voor ons open.
We zien in Ocean hoe oceaanonderzoek eraan toeging in de begindagen van Attenboroughs carrière. Een jonge David duikt in 1957 tussen het koraal in pas uitgevonden duikuitrusting die ‘alles veranderde’ – Attenborough is nooit vies geweest van een hyperbool hier en daar. De nieuwe snufjes in de daaropvolgende decennia zorgden ervoor dat de grens steeds werd verlegd, tot de diepzee aan toe. En nog steeds zijn er talloze ontdekkingen te doen die ‘een betere toekomst kunnen bieden aan iedereen op aarde’. ‘De laatste grote wildernis’ en ‘onze laatste frontier’.
Maar net als bij al die andere frontiers op aarde wordt ook deze vooral beslecht om geld te verdienen, daarbij een spoor van verwoesting achterlatend. Want hoewel Attenborough betoogt dat de oceaan ‘echt van iedereen’ is, is het onder andere de diepzeemijnbouw die hem zich toe-eigent – Attenborough zelf richt zijn pijlen op de industriële visserij. Die nieuwe technologieën hebben het namelijk ook mogelijk gemaakt om velden met zogenaamde mangaanknollen, vol met metalen als mangaan en kobalt die essentieel zijn voor batterijen, in kaart te brengen en te ontginnen. Want de bodemloze honger van de (tech)industrie is niet te stillen.
Die mijnbouw spint garen bij het beeld dat de zee een verlaten onderwaterwoestijn is. Een onjuist beeld, daar wil Attenborough ons van doordringen. De oceanen zijn vol leven, zo zien we op adembenemende beelden, dat het waard is te beschermen. Je gaat het pas zien als je het doorhebt.