Fiore mio: meditatieve documentaire vol bergromantiek van Paolo Cognetti

De Italiaanse schrijver Paolo Cognetti is in Nederland vooral bekend geworden dankzij zijn roman De acht bergen (in 2022 verfilmd), een verhaal over een jongensvriendschap tegen de achtergrond van het ruige berglandschap in Noordwest-Italië. Ook in andere boeken heeft Cognetti zijn liefde voor de bergen op lyrische wijze bezongen.

Cognetti studeerde in 1999 af aan de filmacademie in Milaan en werkte aan enkele documentaires voordat hij zich volledig op het schrijven toelegde. Nu keert hij weer terug naar zijn oude liefde. In zijn film Fiore mio staat opnieuw de natuur centraal. De schrijver heeft duidelijk een meditatieve, stemmige documentaire willen maken. In de eerste zeven minuten wordt geen woord gezegd. We zien Cognetti (ruige, rode baard, oorring) aan het werk op het dak van zijn blokhut, wandelen in de sneeuw met zijn hond Laki, springend van rots naar rots. Indrukwekkende natuurbeelden (camera: Ruben Impens) wisselen af met intieme shots in het sobere interieur van de schrijver.

In het vervolg van de film bezoekt Cognetti een aantal bergbewoners op de Monte Rosa die in hooggelegen rifugio’s teruggetrokken levens leiden. Met sommigen heeft hij een intieme band, anderen lijkt hij voor het eerst te ontmoeten – bij gebrek aan een voice-over moeten we gissen naar het exacte hoe en wat. Dat relatieve in het duister tasten stoort niet. De kijker kan zich laten meevoeren, als water in een kabbelend bergbeekje, met de sfeervolle beelden van grazende berggeiten, uitgestrekte gletsjers, ruïnes van wat ooit een bergdorpje was, cirkelende roofvogels en veel dramatische vergezichten.

Water vormt een bescheiden rode draad in deze film, want Cognetti merkt dat het bergmeer in de buurt van zijn huis steeds later in het seizoen gevuld raakt. Een gevolg van de klimaatverandering, waardoor de eeuwenoude waterloop verstoord raakt. Toch is Fiore mio geen alarmistische documentaire geworden. Een van de bergbewoners zegt het treffend: ‘Ik maak me geen zorgen over de natuur. Die redt zich wel. De bergen hebben ons niet nodig.’

Zoals in de meeste van zijn boeken, gaat het ook in Cognetti’s film in essentie over de vraag hoe te leven. Al voert hij geen expliciet existentiële gesprekken met de meeste bergbewoners, zij laten zien dat een losgezongen bestaan midden in de ruige natuur een ander mens van je maakt. Hout zagen, een vuur stoken, op ski’s de berg afdalen, met een keukenschaar je haren knippen, een traditionele Nepalese berggod eren, de was doen in een stokoude handbediende trommel, wat tokkelen op een gitaar bij een homp kaas en een glas rode wijn – het is heerlijke bergromantiek waar je helemaal zen van wordt.