Draw for Change! belicht vrouwelijke cartoonisten uit verschillende landen

Grafisch kunstenaar Victoria Lomasko (1978) loopt met een aangelijnde kat door de straten van haar geboortestad Serpoechov, iets ten zuiden van Moskou. Als ze om haar heen kijkt ziet ze overal muurtekeningen die herinneren aan het Russisch oorlogsverleden. Nergens in het straatbeeld wordt verwezen naar de toekomst.

Hoe de toekomst er voor vrije geesten zoals Lomasko, bekend van haar graphic novels, sociaal-politiek kritische cartoons, en muurschilderingen, uitziet in het land van dictator Vladimir Poetin, is een vraag met een teleurstellende uitkomst. De serie Draw for Change! (VPRO) belicht vrouwelijke cartoonisten uit verschillende landen en trapt in eerste uitzending ‘Tree of Violence’ af met een portret over Lomasko. Ziet de kijker in het begin van de film aan de hand van archiefbeelden Lomasko nog aan het werk tijdens een demonstratie in 2011 waarin tegenstanders Poetins vertrek opeisten.

Tien jaar later in 2021, de periode waarin de makers Lomasko volgen en waarin opnieuw verkiezingen worden gehouden, is de mate van repressie verergerd. Werden demonstranten voorheen ‘slechts’ opgepakt, inmiddels worden andersdenkenden opgespoord en thuis gearresteerd.

Die onderdrukking heeft ook haar weerslag op de documentaire. Thuis in haar ouderlijk huis in Serpoechov ziet de kijker de kunstenaar, die in haar werk een stem geeft aan de onderdrukten in Russische samenleving, schetsen maken en tekeningen inkleuren. Daarbuiten wordt het lastig. De makers zoeken hun toevlucht in metaforen. Zo deelt de kunstenaar met de kijker haar jeugd, die gekenmerkt wordt door het gewelddadig gedrag van haar vader. Lomasko bezoekt daarop de drukkerij waar haar moeder, en met haar vele andere vrouwen, werkt. Ze spreekt daar met een vrouwelijke medewerker die door haar toenmalige echtgenoot dusdanig is toegetakeld dat zij haar rechterarm mist. Geweld tegen vrouwen is geïnstitutionaliseerd in Rusland. En zoals haar vader Lomasko onderdrukte, zo doet Poetin dat ook met zijn volk.