'Gerlach' stijgt uit boven het clichématige portret van de eenzame boer

De titelheld van de documentaire Gerlach heeft stug wit haar en heldere blauwe ogen. Om zijn mond speelt altijd een glimlach en hij loopt zo krom dat zijn blik altijd op de grond is gericht. Hij maakte de lagere school niet af, maar is zeer welbespraakt en zit vol mooie oneliners.

In de eerste scènes zien we Gerlach zich over zijn land bewegen. Hij keurt zijn planten, wroet in de bodem en raapt wat aarde op. Een boer zoals ze al honderden jaren bestaan. Maar dan zoomt de camera uit van de ouderwetse, maar keurig onderhouden boerderij. We zien een McDonalds, een snelweg, een distributiecentrum, een tankstation. Een vliegtuig komt brullend dichterbij, op weg naar de landingsbaan. Om de akkers heen woekert industrie en transport. Gerlach is hier de laatste boer.

Toen hij veertien was werd zijn vader ziek en kreeg hij de verantwoordelijkheid over de boerderij. Dat is nu zestig jaar geleden. Hij verbouwt bieten, aardappelen en granen en heeft een winkel aan huis met groente en fruit. Het huis heeft hij zelf gebouwd. Als knipoog naar de fastfoodketen staat op het erf een geel-rood Gerlach’s-logo op een paal. Aan de schuur hangt een lichtbak met palmboompjes waarop staat ‘Gerlach’s aardappelparadijs’. 

Gerlach woont alleen, maar heeft genoeg aanspraak. Zijn keuken zit regelmatig vol met vrienden, buren en familie. Zoals zijn dierbare vriend Rinus, een voormalige spruitjesboer die voor de aardbeienplantjes zorgt. Broer Wim heeft doorgestudeerd en helpt Gerlach bij het voeren van rechtszaken, want zijn land ligt in de weg van de vooruitgang en moet volgebouwd worden.

Documentairemakers Aliona van der Horst (Liefde is aardappelen) en Luuk Bouwman (Allen tegen allen) filmden vijf jaar lang op de boerderij, in alle seizoenen en omstandigheden. Hun film stijgt uit boven het clichématige portret van de eenzame boer die strijdt tegen industrialisatie en de moderne tijd. Aan de ene kant hebben ze oog voor intieme details; ze filmen Gerlach zelfs als hij in bed ligt te slapen. Aan de andere kant zien we duidelijk het grote geheel en de manier waarop laatkapitalisme en klimaatverandering de boerderij uiteindelijk fataal zullen worden.

Langzaam geven de makers steeds meer informatie prijs. Zo komen we erachter dat Gerlach een kromme rug heeft doordat hij al sinds zijn 27ste aan reuma lijdt. Hij heeft altijd pijn, ‘maar ja, het leven is niet met een schaartje te knippen en iedereen heeft wel wat’, zegt hij. Zo valt iedereen voor de wijsheid en het relativeringsvermogen van Gerlach: zijn vrienden, buren en klanten, de IDFA-jury (Gerlach won vorig jaar de prijs voor de beste Nederlandse film), 25.000 bioscoopbezoekers en na vanavond ongetwijfeld ook honderdduizenden televisiekijkers. Een onverwachte maar onmiskenbare held.