De tramaanslag: tergende minuten in het achterste tramcoupé

Hoeveel sprintjes worden er in een mensenleven getrokken om de tram te halen? Omdat je op tijd wil zijn op je werk. Omdat je hebt afgesproken om koffie te drinken bij je favoriete oom. Omdat je een bankrekening wil opzeggen, en dat de bank je zojuist heeft verteld dat je daarvoor toch echt naar het kantoor moet komen. Nog even rennen om de tram te halen. Paul deed het precies vijf jaar geleden ook. Hij zou willen dat hij het niet had gedaan. Bij de tramaanslag op 18 maart 2019 schoot Gökmen T. vier mensen dood in een tram bij het 24 Oktoberplein in Utrecht. Zes raakten er gewond. Paul overleefde de aanslag, maar kampt sindsdien met een posttraumatische stressstoornis.

Het is een oerangst: opgesloten zitten terwijl je je in een levensbedreigende situatie bevindt. Toen Gökmen T. het vuur opende, bleven de tramdeuren dicht. Uit verhoren van de recherche met de trambestuurder bleek dat de monitor in de bestuurderscabine niet werkte. Daardoor kon zij niet zien dat er in het tweede tramstel werd geschoten. Omdat iemand aan de noodrem had getrokken, hield de bestuurder de deuren gesloten, wat ook in het noodremprotocol staat. De man die, samen met een medepassagier, uiteindelijk een raam wist in te trappen liet Paul voorgaan in het naar buiten kruipen. Daarna werd de man in zijn rug geschoten. Het roept diepmenselijke vragen op over schuld, schaamte en zin.

Het gerinkel van de tram. Shots van de zwarte stoelbekleding, de knalgele buizen aan het plafond om je tijdens de rit aan vast te houden. Het verlichtte knopje waarmee je deuren opent, een stofwolk die over de vloer danst. De tramaanslag, geregisseerd en geproduceerd door Tijmen Beijes en Jeanneau van Beurden, beiden student journalistiek aan de Hogeschool Utrecht, maakt op beklemmende wijze invoelbaar hoe die tergende minuten in het achterste tramcoupé moeten zijn geweest. Maar bovenal zoomt de korte documentaire uit: welke stilte liet de terreur achter? Naast het indrukwekkende verhaal van Paul, wordt er teruggeblikt op herdenkingsdiensten en vertellen de medisch manager van het calamiteitenhospitaal, een journalist en nabestaanden over de impact van de gebeurtenis.  

De negentienjarige Roos kwam om, nadat haar vader haar nog even snel met de scooter bij de halte had afgezet. Michael was zo druk aan het werk, dat hij geen oog had voor het nieuws dat zich toonde op de tientallen televisies in zijn electronicazaak – pas later hoorde hij dat zijn slechthorende vader niet op tijd doorhad dat er werd geschoten. Wat nadreunt na De tramaanslag, is het besef dat die zo vanzelfsprekende dagelijkse sleur plots om kan slaan in een nachtmerrie. Haasten is eventjes verleden tijd.