In 1959 maakte de Cubaanse revolutie een einde aan de dictatuur van Fulgencio Batista. Vanaf dat moment zou Cuba een marxistisch-leninistische staat zijn, wat ook op filmgebied grote gevolgen zou hebben. Tot dan toe waren er namelijk vooral films uit de Verenigde Staten te zien geweest. Onder Fidel Castro werd artistieke cinema uit Europa, Japan en de Sovjet-Unie vertoond. Films van Truffaut, Fellini en Kurosawa draaiden in de bioscopen van Havana, terwijl Europese filmmakers zoals Agnès Varda en Joris Ivens het communistische land onder de zon met grote nieuwsgierigheid bezochten.
In het licht van deze ontwikkelingen onderging ook het genre van de filmposter een transformatie: van commerciële promotieplaatjes veranderden ze in grafische kunstwerken. Die vorm van de artistieke Cubaanse filmposter staat centraal in de documentaire Cine Libre van de Italiaanse regisseur Adolfo Conti, op dinsdag 5 februari te zien als aflevering van Close Up.
In Cine Libre zien we hoe het ontwerperscollectief El Nocturnal werkt aan een beeldroman over de ontstaansgeschiedenis van de Cubaanse filmposter, waarin het filminstituut ICAIC onder leiding van Alfredo Guevara – een vertrouweling van Castro – een hoofdrol speelde. Film, zo vond men bij het ICAIC, is een kunstvorm die bedoeld is om de mens te begrijpen. De filmposter moest op zijn beurt proberen de ziel van een film te vertolken. De afwezigheid van commerciële druk leidde tot grote creativiteit bij de ontwerpers, die allemaal in dienst waren van het ICAIC.
‘s Ochtends keken ze daar met z’n allen een film, ‘s middags werkten ze aan een filmposter – jawel, jaloersmakende jarenzestigromantiek. De een probeerde zijn posters ‘zo te maken dat een kind er graag naar kijkt’, de ander koos voor een strakke en sobere stijl. Vaak was er een visueel spel, een metafoor – want de poster moest je aan het denken zetten: hacer pensar. De kijker aansporen om te zien en te ontdekken.
De pioniers van het ICAIC trokken ook het land in om films te vertonen op het platteland, aan mensen die nog nooit een film gezien hadden. In Cine Libre zien we schitterende archiefbeelden van Cubaanse kinderen die voor het eerst van hun leven een film zien en van mensen die dolblij zijn met de filmposters die ze thuis aan de muur hebben hangen, als ware kunstwerken.