Vóór Clockwatchers, Office Space, The Office en al die andere films en series over het monotone kantoorleven, was er in 1961 de Italiaanse tragikomedie Il posto (internationale titel: The Job). Waarin al perfect wordt aangetoond dat het pietluttige en het existentiële nergens zo mooi samenkomen als op het kantoor.
Il posto draait om de jonge, bleue Domenico (Sandro Panseri), die wegens geldgebrek met zijn studie is gestopt en zich nu genoodzaakt ziet werk te zoeken bij een groot, anoniem bedrijf in Milaan. Na een wonderlijk sollicitatieproces wordt hij aangenomen als loopjongen bij een technische afdeling, waar hij lange, dodelijk saaie dagen maakt. Het enige lichtpuntje in zijn bestaan is de knappe, vriendelijke Antonietta (Loredana Detto), die ook net is aangenomen. Maar de strikte werkomstandigheden maken het lastig haar tegen het lijf te lopen.
Ultiem hoogte-/dieptepunt van de film is een lang uitgesponnen oudejaarsfeestje, waar Domenico vergeefs naar Antonietta zoekt en bij wat oude, zwijgzame collega’s aan een tafeltje belandt. De matige band, de slechte grapjes, het is allemaal van een prachtige treurigheid.
Il posto is de doorbraakfilm van regisseur Ermanno Olmi, wiens bekendste werk L’albero degli zoccoli (De klompenboom) ook te zien is op Netflix. Die drie uur durende Gouden Palm-winnaar uit 1978 is misschien indrukwekkender, maar het lekker compacte Il posto kijkt soepeler weg. Bij vlagen lijkt de film een soort neorealistische tegenhanger van Billy Wilders The Apartment (1960), waarin ook zo’n aandoenlijke romance opbloeit in zo’n druilerige omgeving. In dit geval zijn de hoofdrolspelers alleen geen Hollywoodsterren, maar voortreffelijk gecaste en geregisseerde amateurs. (Van actrice Loredana Detto raakte Olmi zelf zo gecharmeerd dat hij na de opnames met haar trouwde.)
Na Olmi’s overlijden in 2018 omschreef cineast Martin Scorsese Il posto als een van zijn favoriete films. Hij prees vooral de intieme wijze waarop hoofdpersoon Domenico wordt gefilmd – een stijl die Scorsese sterk zou hebben beïnvloed bij het maken van Raging Bull.
Dat Olmi inderdaad invoelend vertelt, is goed te verklaren: zelf werkte hij ook jarenlang op een kantoor. Op den duur mocht hij daar bedrijfsfilmpjes gaan maken, waardoor hij zijn carrière een andere wending kon geven. Of zo’n uitweg er ook voor Domenico in zit, mag de kijker naderhand zelf verzinnen.
De Italiaanse tragikomedie Il posto uit 1961, nu te zien op Netflix, is een soort The Office avant la lettre. Warm aanbevolen door Martin Scorsese.