Het prachtig subtiele All We Imagine as Light volgt drie verpleegsters in Mumbai

In de openingsscène van het prijswinnende Indiase drama All We Imagine as Light zitten we in een overvolle metrowagon die door nachtelijk Mumbai raast. In voice-over horen we de stemmen van inwoners van Mumbai. Ze vertellen dat de stad dynamisch is, maar ook uitputtend, en iemand bekent dat hij ‘altijd het idee heeft dat hij op het punt staat te vertrekken’. En dan zoomt de camera in op een van de vrouwen in de wagon.

Het blijkt Prabha te zijn, verpleegster in een wijkziekenhuis in Mumbai. Haar man – het resultaat van een gearrangeerd huwelijk – vertrok jaren geleden naar Duitsland om daar te werken, maar hij stuurt allang geen geld meer op (wel kreeg ze onlangs een rijstkoker). Vandaar dat Prabha samenwoont met de veel jongere Anu, haar losbollige collega, die als hindoe een stiekeme relatie heeft met moslimjongen Shiaz. In datzelfde ziekenhuis werkt ook Parvathy, een oudere vrouw die na de dood van haar man het huis kwijtraakt aan de woonmaatschappij, omdat haar naam op geen van de documenten staat. In All We Imagine as Light slaan de drie de handen ineen en halverwege de film trekken ze van het regenachtige, sombere Mumbai naar het geboortedorp van Parvathy, aan de zonnige zuidwestkust van India.

Regisseur van deze prachtig subtiele film is de Indiase Payal Kapadia (1986), die eerder documentaires maakte – wat de openingsscène bijvoorbeeld goed laat zien – en nu debuteert als fictieregisseur. Afgelopen mei draaide All We Imagine as Light in Cannes, waar de film de prestigieuze Grand Prix zou winnen. VPRO Cinema sprak met de regisseur op het festival.

De film opent in Mumbai. Wat betekent deze miljoenenstad voor u?
Kapadia: ‘Ik ben er geboren, maar ik heb er niet altijd gewoond. Ik heb de stad vaak verlaten, maar ik ben er ook vaak weer teruggekeerd. En elke keer vallen de veranderingen me op. De laatste jaren helemaal, want er is momenteel een vastgoedhausse. Mumbai is eigenlijk een eilandenstad, maar overal wordt nu land bijgespoten. Telkens als ik terugkeer zijn de grenzen van de stad weer opgerekt, wat het gevoel dat ik een outsider ben nog meer versterkt. De vrouwen in mijn film – die alle drie naar de stad gekomen zijn om daar te werken – voelen zich ook buitenstaanders en zijn pas weer vrij om te dromen nadat ze Mumbai hebben verlaten.’

Het regent er ook de hele tijd.
‘Er zijn maar twee seizoenen in Mumbai: moesson en niet-moesson. De moesson begint eind juni en de laatste druppels vallen eind oktober. Maar het hevigst is het in juli en augustus. Dan zijn er echt verwoestende regens en ook cyclonen. Vaak zijn er overstromingen en gaan de scholen dicht. Dat klinkt verschrikkelijk, maar de gevoelens die we bij de moesson hebben zijn dubbel. Aan het begin voelen we ons fantastisch: eindelijk regen na de drukkende hitte. In veel Bollywoodfilms zie je dan ook verliefde stellen extatisch door de regen lopen, maar in de praktijk werkt de moesson enorm ontregelend. Mensen die met het openbaar vervoer naar hun werk moeten – zoals onze drie verpleegsters – krijgen voortdurend te maken met wateroverlast en geannuleerde ritten. En dat wordt vanwege de klimaatverandering alleen maar erger. Helaas zijn we niet zo goed in het beheersen van het water als de Nederlanders.’

Prabha’s huwelijk werd voor haar gearrangeerd. Hoe kijkt u daartegenaan?
‘Het is nog steeds heel gebruikelijk in India dat je familie bepaalt met wie je trouwt. Toen ik het script schreef was dat ook iets waar veel van mijn vrienden mee te maken hadden. Ze waren verliefd geworden en wisten niet hoe ze dat aan hun ouders moesten vertellen. Misschien hadden die hun relaties wel goedgekeurd, maar misschien ook niet. En je wilt je ouders toch niet teleurstellen. Vrouwen in India zijn toch nog steeds degenen die de eer van de kaste en de religie van een familie hoog moeten zien te houden. En die verwachting drukt zwaar op ze.’

Op u ook?
‘Op mij niet. Ik had het geluk dat mijn ouders het altijd prima hebben gevonden dat ik films maakte en mijn eigen weg ging.’

De drie vrouwen letten op elkaar en helpen elkaar. All I Imagine as Light is ook een film over vriendschap.
‘Hoe ouder ik word, hoe meer mijn vrienden mijn familie worden. Misschien wel omdat ik op zo veel verschillende plaatsen heb gewoond. Ik heb overal vrienden op wie ik blindelings kan vertrouwen, bijvoorbeeld wanneer ik een keer naar het ziekenhuis moet. Als ik samen met mijn cast en crew een film maak voelen zij voor mij ook als familie. En de drie vrouwen vormen in de film wat mij betreft ook een soort familie.’

Maar familie is voor altijd, terwijl vriendschappen vaak tijdelijk zijn.
‘Dat is precies waarom ik vriendschappen zo interessant vind: omdat ze per definitie ongedefinieerd zijn. Families worden bepaald door de normen die volgens de familieleden bij hen horen. Een vriendschap kan alles zijn wat jij en je vriend willen dat het is. Dat kan iets zijn wat je een leven lang verbindt, maar het kan ook een vriendschap zijn waarbij je elkaar eens in de tien jaar ziet, terwijl het dan nog steeds voelt alsof je elkaar elke dag gesproken hebt. Die vrijheid, die grenzeloze invulling, dat is wat ik zo mooi vind aan vriendschap.’