Schuren in de Adriaan van Discotheek

Het publiek klapt niet alleen, het gilt, joelt, giert, fiet-fieuwt, danst en zingt mee. Iets wat je niet zo vaak meemaakt bij poëziepodium Perdu in Amsterdam, maar dit is dan ook geen gewone literaire avond. Dit is de albumpresentatie van Boyband, de literaire boyband: vijf jonge schrijvers die hun krachten gebundeld hebben tot, ja echt, een boyband.

Alles klopt: de pasjes, de dansjes, de zwoele blikken. Ze lijken ook daadwerkelijk gecast als een jarennegentigpopgroep, met onder anderen ‘de gevoelige jongen’ (Wout Waanders), ‘de ideale schoonzoon’ (Jelko Arts) en ‘de stoere’ (Koen Frijns). Geen gestamel achter een katheder, de schrijvers werken zich de hele show lang in het zweet. Ze leven zich uit in de choreografie vol typische boybandsprongetjes. Ze zingen over het sterrenleven (eindeloos wachten op het vliegveld, de mogelijkheid dat een van de boys solo gaat), maar gebruiken het format ook moeiteloos om zonder ironie hun persoonlijke poëzie, proza en liedjes te performen.

Het resultaat is een wervelende show, waarin Koen Frijns in onvervalst Brabants een tirade afsteekt tegen Amsterdam, Laurens van de Linde iedereen doodstil krijgt met een gevoelig liedje en Jelko Arts van het verschijnsel ‘vrienden die kinderen krijgen’ een fantastisch absurd verhaal maakt. Het inmiddels uitzinnige publiek zingt massaal mee met de grootste hit:

Een manuscript in de Adriaan van Discotheek
Een boekcontract in de Adriaan van Discotheek
Een tweede versie in de Adriaan van Discotheek
Persklaar! Net op tijd voor de Boekenweek

Een paar weken later zitten drie van de vijf boybandleden aan een tafel in een café in Utrecht om de komende optredens door te nemen en nieuwe ideeën te bespreken. Het bestellen van een drankje blijkt meteen een manier om een nieuw concept voor een nummer te onderzoeken. ‘Ik denk de laatste tijd veel na over keuzestress en keuzevrijheid,’ zegt Jelko Arts. Daarom doen ze een experiment: Wout Waanders moet kiezen uit twee drankjes die Arts voor hem uitkiest, Koen Frijns mag gewoon drinken wat hij wil. Daarna proberen ze te bepalen wie het meest tevreden is met zijn keuze. De combinatie tussen meligheid en grote thema’s blijkt een belangrijke factor in het bestaan van Boyband, de literaire boyband. Het ene moment maken ze grappen en grollen over het omdraaien van namen van politici (zo had de band nog bijna Luud Rubbers geheten), het andere moment denken ze serieus na over thema’s als eenzaamheid en ouder worden.

Het hele concept literaire boyband lijkt ook een contrast. ‘Dat maakt het juist spannend,’ zegt Waanders, die uiteindelijk voor de gemberthee koos. ‘Iedereen snapt het concept boyband. Niet iedereen weet precies wat hij kan verwachten op een literaire avond. Veel mensen in mijn omgeving hebben helemaal niks met literatuur. Dat vind ik zonde, omdat het mij zo veel oplevert. En we vonden het ook gewoon leuk om iets met zijn vijven te doen. Schrijven doe je toch voornamelijk alleen. Ik heb Nederlands gestudeerd en leerde daar dat er in de middeleeuwen schrijfgroepen waren waarin verschillende auteurs samenwerkten. Ik dacht: dat moet toch kunnen?’

Denk dus niet dat de boyband een uit de hand gelopen grap is. ‘Veel mensen gaan ervan uit dat we een soort parodie zijn,’ zegt Arts. ‘Dat we doen alsof we een boyband zijn. Maar we zijn het op een bepaalde manier ook wel écht.’ Waanders: ‘We hoeven niet te benadrukken dat het geen gimmick is, als het tijdens een optreden maar duidelijk is. Ik vind het zelf altijd fijn als er tijdens een optreden ineens een kwartje valt: oh, er wordt toch iets serieus gezegd, nu kunnen we er niet meer om lachen. Dan wordt het interessant.’

Het boybandcliché van vijf mooie jongens die bij elkaar gezocht zijn om verleidelijke liedjes te zingen en te dansen blijkt op allerlei manieren inzetbaar. Zo is Splinter Chabot zogenaamd de dominante manager die erop hamert dat ze goed zichtbaar moeten zijn op sociale media. Maar de boyband blijkt een ingang te zijn voor veel meer. ‘We worden steeds zekerder op het podium en we laten ons steeds meer zien als een kunstenaarscollectief met allerlei uitingen,’ zegt Arts. De gemene deler blijft wel dat het entertaining is. ‘Veel schrijvers op een podium doen alsof ze een radio zijn. Ze pleuren hun boek op een willekeurige bladzijde open en beginnen voor te lezen. Als ik in het publiek zit, vind ik dat bijna een belediging. Ik denk dan: hallo, ik zit hier, doe iets met mij! Gebruik het podium ook een beetje met respect alsjeblieft.’

Toch moest de literaire boyband ook een tijdje ‘radio spelen’, omdat ze na een vliegende start op Lowlands in 2019 een tijd niet konden optreden vanwege de coronapandemie. Daarom namen ze het album In canon op. ‘Daar hebben we wel mee geworsteld,’ zegt Arts. ‘Op het album zijn we alleen audio. Het is dan ook best wel een rare plaat geworden. Er staat bijvoorbeeld een voicemail op.’
Die track heeft als titel ‘De kleedkamer is een partytent tussen twee auto’s’ en is een opname van Arts die een voicemail inspreekt vanaf de allesbehalve glamourvolle set van een videoclip: ‘Martin zegt steeds: “Dat zie je niet op beeld” en de mevrouw van de make-up zei dat ik veel te stoer op de foto stond en dat ik er in het echt veel dunner uitzie.’

‘Dat pakte een keer helemaal verkeerd uit,’ vertelt Frijns lachend van achter zijn Oostenrijkse kruidenlimonade. ‘We stonden een keer laat op de avond in een kroeg in Nijmegen en werden herkend: “Jullie zijn toch van die boyband? Zullen we een liedje van jullie opzetten?” Ze klikten een willekeurig nummer van het album aan op Spotify en toen schalde die voicemail door het café. Het was heel grappig en heel gênant tegelijkertijd.’ ‘Er is een spanningsveld. Als je tussen genres in valt, dan kunnen er gekke dingen gebeuren,’ analyseert Arts. ‘Gelukkig hebben ze toen snel onze banger opgezet.’

Die banger is natuurlijk ‘Adriaan van Discotheek’, een aanstekelijke dansplaat die zo van De Jeugd van Tegenwoordig had kunnen zijn. De schrijver is zelf ook te horen op het album, in een track die in feite een twee minuten durende vraag is uit een fictief radioprogramma. Zijn bijdrage eindigt met de vraag: ‘Wat is trouwens definitie van succes?’

Arts: ‘We hadden een stukje tekst voor hem geschreven. Toen we het gingen opnemen, pakte hij mijn pen en begon meteen te corrigeren. “Wacht even, dit zou ik nooit zo zeggen. Oh, hier moet dit misschien nog bij.” Hij nam de touwtjes helemaal in handen en de vraag werd drie keer langer dan die eigenlijk was. Hij gebruikte onze tekst en tilde hem naar een hoger niveau. Dat was heel tof.’
Maar welk antwoord geeft de boyband op de vraag van Van Dis? Waanders: ‘Optreden op het Boekenbal natuurlijk!’ Arts: ‘In canon gaat ook volgens mij ook over het nastreven van succes en daar verschillende vormen voor vinden. Wat als het niet lukt om succesvol te zijn? Of wat als het wel lukt, maar het is een andere vorm van succes dan verwacht?’

Frijns: ‘Wat ik het toppunt van succes zou vinden, is dat iemand een tekst van het album vertaalt naar het Duits. Maar wat ik vooral graag wil, is dat we het literaire wereldje ontstijgen en een breed publiek aanspreken. Ik heb lang bij de vuilnisophaaldienst in Eindhoven gewerkt. Toen we onze show op Lowlands speelden, zag ik ineens een oud-collega op de eerste rij zitten. Hij kende mij alleen met mijn vuilnispak aan, maar nu zag hij me dansjes doen en voordragen. Na afloop zei hij: “Ik vond het keivet, jongen!” Dat hoop ik vaker te bereiken. Ik heb een hekel aan dat elitaire van literatuur.’

Arts: ‘Ik zou het cool vinden als een schrijver die ik hoog heb zitten op het podium zou zeggen: “Oké, dan ga ik nu iets heel anders doen, want dat heb ik gezien bij de literaire boyband.” En dat hij dan zijn bundel dichtslaat en dan opeens een danspasje doet. En als we deze tour overleven en we zijn allemaal nog steeds vrienden van elkaar, dat zou ik ook wel een wonder vinden. Er dreigen voortdurend mensen solo te gaan.’

Dat is natuurlijk weer een boybandcliché, maar in dit geval is die dreiging behoorlijk reëel. Sinds Martin Rombouts de tv-quiz De slimste mens won, kan hij niet meer normaal over straat en wordt er van alle kanten aan hem getrokken. Daarbij komt nog dat alle andere leden ook hun eigen soloprojecten en artistieke visie hebben. Frijns: ‘Iedereen heeft zijn eigen voorkeuren. Aan de ene kant maken we literatuur, maar aan de andere kant zijn we ook een band. Ik vind bijvoorbeeld muziek heel interessant en heb wat minder met tekst. Jelko is ook met illustratie bezig, Martin is conceptueel weer heel sterk. Dat maakt dat je constant aan het strijden bent voor je eigen domeintje. Dat gevecht is heel interessant.’

‘Het kan nogal botsen,’ zegt Arts, ‘maar dat levert ook weer mooie dingen op.’ De band laat voorzichtig doorschemeren dat dit wel een ‘project met een einddatum’ is, dus fans moeten ervan genieten zolang het duurt. ‘Als we maar niet zo’n band worden die volgend jaar met veel tamtam een afscheid aankondigt en dan toch steeds weer nieuwe concerten organiseert,’ zegt Arts tegen zijn medebandleden. ‘Als er inderdaad een break-up komt, dan hoef ik jullie ook echt een tijdje niet te zien. En als iemand over veertig jaar zijn bankrekening wil spekken met een reünie, doe ik ook niet mee. Dan zeg ik: “Ik heb een avocadoboerderij in Bolivia, laat me met rust.”’

Boyband staat deze zomer onder meer op de Parade in Utrecht en Den Haag. Kijk voor meer speeldata op instagram.com/deliteraireboyband